zonal topraklar üzerinde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetler nelerdir.
Farklı yapıdaki kayaçların önce fiziksel olarak parçalanması daha sonrada kimyasal olarak ayrışması ile oluşan ve kara yüzeyini farklı biçimde saran bitkilere besin
sağlayan canlı bir ortam olarak belirtilen toprak örtüsü, ülkemizde görülen büyük
iklim farklılıkları nedeniyle çok çeşitli tiplerde karşımıza çıkar. Genel olarak Türkiye'daki toprak tiplerini iklim ve bitki örtüsüne bağlı olarak ortaya çıkan zonal, litolojik jeomorfolojik yapıya bağlı olarak beliren intrazonal ve de horizonlaşma göstermeyen taşınmış azonal olmak üzere başlıca üç grupta ele alabiliriz. Bunlardan ülkemizde en fazla yayılış alanına sahip olan
Zonal toprak tipleri ülkemizde en geniş bir yayılma alanına sahiptir. Anadolu yarı-
madasının kuzey, batı ve güneyinde diğer bir değişle Karadeniz, Ege, Akdeniz coğ-
rafi bölgelerimizde oldukça belirgin bir şekilde karşımıza çıkarlar. Bu topraklar fazla yıkanmış suda eriyen kimyasal maddesi az, yer yer silisli potzalleşmiş yer yerde
demir oksit ve aliminyum oksit bileşiklerinin fazla olduğu lateritik asit karakterlidir. Bu toprakların bir kısmı daha nemli olan kuzeydoğu ve güneybatı bölgelerimizde değişik özellikler gösterecek şekilde (Pedalfer) görülürken bir kısmıda az asit fakat kuvvetli alkalin şekilde (Podzol) yağışların daha az olduğu batı ve güney kesimlerde dikkati çekerler.
Zonal topraklar ülkemizde kahverengi orman topraklar, kızıl kahverengi potzolik
topraklar ve kızıl renkli Akdeniz "Terra Rossa" toprak tiplerinden oluşurlar.
2.1.1. Kahverengi Orman Toprakları
Karadeniz bölgemizde, Trakya kuzey batısında Istrancalarda, İç Batı Anadolu eşiği
üzerindeki dağlık yüksek alanlarda Güneydoğu Toroslar üzerinde dikkati çeken bu
tip topraklar ormanlık alanlarda görülürler. Koyu renkli olup organik madde bakı-
mından zengin olan bu topraklar asit reaksiyon gösterirler.
2.1.2. Kızıl Kahverengi Podzolojik Topraklar
Bu tip genelde orman örtüsü ile kaplı dağların yüksek kısımlarında karşımıza çıkar.
Doğu Karadeniz dağlarında, Bolu dağlarının Aladağlar ile Alaçam dağlarında nemli soğuk ortamlarda sarıçam, ladin ve kayın ormanları altında yaygınlık gösterirler.
Kuvvetli asit karakterli olan bu topraklar yıkanmış olduğundan besin maddeleri
yönünden fakirdir.
T Ü R K İ Y E ' N İ N T O P R A K Ö Z E L L İ K L E R İ
38
Harita 4.1: Türkiye'de Başlıca Toprak TipleriA Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
2.1.3. Kızıl Renkli Akdeniz "Terra-Rossa" Toprakları
Kalker, marn, kil ve serpantinlerden oluşan kayaçlar üzerinde ve genelde güney
Marmara bölümü, Ege, Akdeniz bölgelerinde yayılma gösteren Terra-Rossa Toprakları kil ve demiroksitler bakımından zengin topraklardır. Kayalık kalker arazi
üzerinde yer yer dikkati çeken uvala ile polye tabanlarında görülen bu toprakların
genelde Toros dağlarının 1000 m.'in üzerinde olan kesimlerinde organik maddelerin fazla yer tutması nedeniyle renkler çok daha koyu kırmızıdır. Bu topraklar yer
yer verimli ziraat topraklarını meydana getirirler.
Ülkemizde yaygın olan bu zonal toprak tipleri dışında ayrıca daha küçük alanlarda
dikkati çeken zonal topraklar ile de karşılaşılır. Bunlar İç Anadolu ve Güneydoğu
Anadolu bölgelerimizde dikkati çekerler. Bunların başlıcaları; Kireçsiz kahverengi
topraklar, kırmızımsı kahverengi topraklar, çernozyom, sierozem, kahverengi step
toprakları ve kestane renkli kırmızımsı topraklardır. Bu tip toprakların görüldükleri alanlarda yağışlar 300-600 mm. arasındadır. Bu topraklar organik madde bakı-
mından fakirdir. Bu topraklar alkalen karakterli olup; renkleri koyu kahve ile sarımsı kahverengi arasındadır. Genelde kuru tarımın yoğun olarak yapıldığı ve toprakların Erzurum-Kars yaylalar sahasında derinlikleri 1m.'yi bulan ve alt horizonlarında yoğun kireç birikimi olanlar, çernozyumlar ise üzerinde boyları 1 m'yi geçen otlar ile hayvancılık ekonomisinin geliştiği alanlar olarak karşımıza çıkar.
