ben 5. sınıfım ve bana tüm ekleri anlatırmısınız (çoğul eki iyelik ekleri ad durum ekleri kip ve kişi ekleri tamlama ekleri yapım ekleri)  uyduranları ve puan almak içi yapanları şikayet edicem

 



Cevap :

getirilir. Biz şimdilik basit zamanlı çekimleri göreceğiz. Fiil kipleri bittikten sonra birleşik zamanlı çekimleri de öğreneceğiz.

Her fiilin bir adı vardır. Fakat bu adlar, şahıs ve zaman kavramı taşımazlar. Fiillerin sonuna “-me, -mek, -İş” ekleri getirilerek yapılan fiil adları, bu ekler çıkarılarak çekimlenirler.

Sevme → sevdik ,         Kalkış   →     kalktı  ,        Hoşgörmek    →   hoşgörelim

 

Fiillerin Cümle İçindeki Görevi

 Çekimli Fiilin Yapısındaki Unsurlar

1. Kök ve Gövde

2. Şahıs Ekleri

3. Ek-fiil, Çekimi ve Görevleri

 

A. FİİLDE HAREKET

Fiilde hareket, fiilin temel anlamını ifade eder.

Fiiller taşıdıkları temel anlamlara göre türlere ayrılırlar:

Fiilin temel anlamı harekettir. Hareketin anlam yönünden üç yönü vardır.

1. İş ve Kılış Fiilleri

Öznenin iradesiyle, bir nesne üzerinde gerçekleşen, öznenin nesneyi etkilediğini ve o nesnenin de etkilendiğini gösteren fiillerdir.

Bu fiiller geçişlidir, yani nesne alarak kullanılırlar.

Zaten bu bakımdan iş ve kılış bildirirler.

 

Taşımak, yazmak, açmak, anlatmak, görmek, bilmek, silmek...

 

2. Durum Fiilleri

Öznenin süreklilik gösteren bir durumunu anlatan fiillerdir.

Bu fiillerin bitmeleri için başka herhangi bir fiilin başlaması gerekir.

Durum fiillerinde özne durağan hâldedir.

Birçoğu, öznenin iradesi dışında gerçekleşir.

Bunlar genellikle geçişsizdir, yani çoğunlukla nesne almazlar.

 

Uyumak, uyanmak, ölmek, susmak, oturmak, yatmak, uzanmak...

 

3. Oluş Fiilleri

Bunlar da bir nitelik değişikliği, yani bir durumdan başka bir duruma geçildiğini veya geçilmekte olduğunu bildirirler.

Gerçekleşmelerinde öznenin doğrudan etkisi yoktur.

Daha çok “kendiliğinden olma” söz konusudur.

Geçişsizdirler.

 

Solmak, büyümek, bayatlamak, yeşermek, uzamak...

 

B. FİİLDE ZAMAN

Fiiller bir yargıyı iletirken hareketin, oluşun, kılışın, durumun, işin gerçekleştiği ya da gerçekleşeceği zamanı da belirtirler.

Zaman, bu yüzden fiil çekiminde; yapıldığını, yapılmakta olduğunu veya yapılacağını vb. haber veren soyut kavramdır.

 

Dilimizde üç temel zaman vardır:

1. Şimdiki Zaman

İçinde bulunulan zamandır.

Fiilin, içinde bulunulan zamanda gerçekleştiğini ya da gerçekleştirildiğini anlatır.

2. Geçmiş Zaman

Fiilin, içinde bulunulan zamandan önce gerçekleştiğini bildirir. Bilinen ve öğrenilen olmak üzere ikiye ayrılır.

a. Bilinen Geçmiş Zaman

Öznenin bizzat gördüğü veya yaşadığı fiilleri bildirir.

b. Öğrenilen Geçmiş Zaman

Öznenin görmediği, yaşamadığı, ancak başkasından duyarak anlattığı fiilleri bildirir.

3. Gelecek Zaman

Fiilin, içinde yaşanılan zamandan sonra gerçekleşeceğini, şimdilik tasarı hâlinde olduğunu bildirir.

Bu “zaman”lara basit ya da ana zaman denir.

Bu ana zamanların dışında bir de geniş zaman vardır ki bu, fiilin her zaman yapıldığını bildirdiği için yukarıdaki bütün zamanları kapsar, başka bir ifadeyle yukarıdaki zamanların tümü geniş zamanı oluşturur.

Böylece “zaman” sayısı beşe yükselmiş olur.

Bu “zaman”ları çekimli fiillerde zaman (haber kipi) ekleri temsil eder. Bu eklerin üzerine tekrar bazı haber veya dilek kip ekleri getirilerek birleşik zamanlar oluşturulur.

 

C. FİİLDE KİŞİ

Fiildeki hareketi gerçekleştiren ya da o hareketin içinde bulunan varlığa fiildeki kişi denir.

Kişileri, çekimlenmiş, yani şahsa ve zamana bağlı olarak bir yargı bildiren fiillerin sonundaki ekler temsil eder.

Bu ekler, fiillere, zaman ve dilek kip eklerinden sonra gelir.

Yani önce fiillin zaman veya tasarı ifade eden bir çekimi yapılır, sonra onun hangi şahsa bağlı olduğunun belirtilmesi için şahıs ekleri getirilir.

Bu, Türkçenin sondan eklemeli bir dil oluşunun göstergesidir.

Fiillerde üç “kişi” vardır:

Birinci kişi(ler)     anlatan, söyleyen, haber veren, konuşan, isteyen, soran(lar)...

İkinci kişi(ler)      dinleyen, emir alan(lar)

Üçüncü kişi(ler)     kendisinden bahsedilenler(ler)

Aşağıdaki tabloda kişi eklerinin fiillere ne şekilde ekleneceği gösterilmiştir: