Cevap :
FİİLİMSİLER (Eylemsiler)
FİİLİMSİLER (Eylemsiler)
Fiilimsi, fiilin -kendi görevi dışında- cümle içinde “isim”,“sıfat”, “zarf” gibi görevler üstlenmiş şekline fiilimsi denir.
Okuyordum: oku-yor-du-m (çekimli fiil)
Okumak: oku-mak (isim-fiil)
Okuyan adam: oku-an (sıfat-fiil)
Okudukça zenginleşir: oku-dukça (zarf-fiil)
1-İSİM-FİLLER (Mastar)
Fillerinde ismi vardır, buna isim-fiil denir.
Fiile gelen;
-ış -ma -mek ekleriyle yapılır.
Her şey bir tükeniş, her oluş bir bitiş.
Gülmek sana yakışıyor.
Uzun zamandır gülmeyi unuttuk.
Havuza su dolmaya başladı.
Benimde alın yazımmış yokuşlarda susamak.
Dikkat:İsim-fiiller bir yönüyle isim oldukları için isim çekim eklerini alırlar.
Okumayı, Okumaya, Okumada, Okumaktan
Gelmem, gelmen, gelme(s)i
çalışmalar, bakışlar
Dikkat::İsim-fiil ekleri “-ış, -ma, -mek” alan bazı sözcükler eylem özelliğini kaybederek bir nesne veya kavramın kalıcı adı olur. Fiilimsi olmaz.
Bu pastayı yemek istiyorum. (fiil özelliğini koruyor)
Fiilimsi
Yemekler oldukça güzel olmuş.(Fiil özelliğini kaybetti.)
İsim
Babama çakmak aldım.
Bu dolmalar harika olmuş.
Gözlerine sürme çekmiş.
Görüşlerini açıklamaktan çekinmemelisin
Örnek Soru: 1. Çocuklarımıza önce sevmeyi öğretmeliyiz. 2. Mekiğin fırlatılışı son anda ertelendi. 3. Devamlı aynı şeyi yapmaktan bıktım. 4. Koluna yaptırdığı dövme alerjiye sebep oldu. 5. Ağlama artık, sil gözyaşlarını. Yukarıdakilerden hangilerinde isim-fiil kullanılmamıştır. a) 1-2 b) 2-3 c) 3- 5 d) 4-5
2- SIFAT-FİİL (Ortaç)
Bazı eklerle, fiillerden sıfat olan kelimeler türetiriz. Bu kelimelere Sıfat-fiil denir.
Fiil = an –ası –mez -()r –dik –ecek –miş
ekleriyle yapılır.
Gezen tilki yatan aslandan iyidir.
Ağlamayan çocuğa meme vermezler
Yıkılası duvarlar var şimdi aramızda
Kör olası adam nasıl kıydın ona.
Allah, görünmez kazadan korusun.
Değer bilir insan bulmak zor.
Çözülmedik soru kalmasın.
Gelecek yıl liseye başlayacak.
O, görmüş geçirmiş bir insandı.
Dikkat: Sıfat-fiil olan kelimenin nitelediği isim düşerse kelime sıfat-fiil olma özelliğini kaybeder ve isim olur.
Çalışan insan başarılı olur. Çalışan, başarılı olur.
Fiilimsi isim (adlaşmış sıfat)
Çözemediğin soruları bana sor.
fiilimsi
Çözemediklerini bana sor.
İsim(adlaşmış sıfat)
Dikkat: Sıfat-fiil ekleri(-mez, -()r –ecek –miş )nin aynı zamanda çekimli fiilin kip eki olabildikleri unutulmamalıdır.
Yapılacak işler bizi bekliyor.
Bütün bu işler yapılacak.
Geçmiş günleri andık.
Yıllar ne çabuk geçmiş.
3. ZARF-FİİL (Bağ-fiil = ulaç)
Cümlede fiile sorulan nasıl ve ne zaman sorularının cevabı fiililimsi ise bu zarf-fiil olarak adlandırılır.
“-ıp, -ip, -arak, -erek, -ken, -a, -e, -maden, -madan, -alı, -eli, -ınca, -ince, -maksızın, -meksizin, -casına, - dıkça, -dikçe, -dığında, -düğünde, -mez”…
Gecesini gündüzüne katıp okulunu bitirdi. Nasıl?
Koşarak annesinin yanına gitti. Nasıl?
Zamanı gelince her şeyi anlatacağım. Ne zaman?
Konuşurken gözlerinin içi gülerdi. Ne zaman?
Seni gördükçe onu hatırlıyorum. Ne zaman?
O, buraya geldiğinde biz çoktan gitmiştik. Ne zaman?
Bağıra bağıra bir şeyler anlatıyordu. Nasıl?
Soruları cevaplamadan okumayınız. Ne zaman?
Kendimi bildim bileli o hep buradaydı. Ne zaman?
Onu görür görmez tanıdım. Ne zaman?
Dikkat: Fiilden türeyen her kelime fiilimsi değildir. Kelimenin fiilimsi olabilmesi için özünde fiil anlamının devam etmesi gerekir.
Bilen kişi bilmemek değil… bilince zıpladı.
Sıfat-fiil isim-fiil zarf-fiil
Bilgi bilim bilgin
Fiilimsi değil fiilimsi değil fiilimsi değil
Dikkat: Fiilimsilerinde olumsuzları yapılır. Bu sayede diğer kelimelerden ayırabiliriz.
Bilen-bilmeyen
bilince-bilmeyince
bilmek-bilmemek
Fiilimsi, fiilin -kendi görevi dışında- cümle içinde “isim”,“sıfat”, “zarf” gibi görevler üstlenmiş şekline fiilimsi denir.
Okuyordum: oku-yor-du-m (çekimli fiil)
Okumak: oku-mak (isim-fiil)
Okuyan adam: oku-an (sıfat-fiil)
Okudukça zenginleşir: oku-dukça (zarf-fiil)
1-İSİM-FİLLER (Mastar)
Fillerinde ismi vardır, buna isim-fiil denir.
Fiile gelen;
-ış -ma -mek ekleriyle yapılır.
Her şey bir tükeniş, her oluş bir bitiş.
Gülmek sana yakışıyor.
Uzun zamandır gülmeyi unuttuk.
Havuza su dolmaya başladı.
Benimde alın yazımmış yokuşlarda susamak.
Dikkat:İsim-fiiller bir yönüyle isim oldukları için isim çekim eklerini alırlar.
Okumayı, Okumaya, Okumada, Okumaktan
Gelmem, gelmen, gelme(s)i
çalışmalar, bakışlar
Dikkat::İsim-fiil ekleri “-ış, -ma, -mek” alan bazı sözcükler eylem özelliğini kaybederek bir nesne veya kavramın kalıcı adı olur. Fiilimsi olmaz.
Bu pastayı yemek istiyorum. (fiil özelliğini koruyor)
Fiilimsi
Yemekler oldukça güzel olmuş.(Fiil özelliğini kaybetti.)
İsim
Babama çakmak aldım.
Bu dolmalar harika olmuş.
Gözlerine sürme çekmiş.
Görüşlerini açıklamaktan çekinmemelisin
Örnek Soru: 1. Çocuklarımıza önce sevmeyi öğretmeliyiz. 2. Mekiğin fırlatılışı son anda ertelendi. 3. Devamlı aynı şeyi yapmaktan bıktım. 4. Koluna yaptırdığı dövme alerjiye sebep oldu. 5. Ağlama artık, sil gözyaşlarını. Yukarıdakilerden hangilerinde isim-fiil kullanılmamıştır. a) 1-2 b) 2-3 c) 3- 5 d) 4-5
2- SIFAT-FİİL (Ortaç)
Bazı eklerle, fiillerden sıfat olan kelimeler türetiriz. Bu kelimelere Sıfat-fiil denir.
Fiil = an –ası –mez -()r –dik –ecek –miş
ekleriyle yapılır.
Gezen tilki yatan aslandan iyidir.
Ağlamayan çocuğa meme vermezler
Yıkılası duvarlar var şimdi aramızda
Kör olası adam nasıl kıydın ona.
Allah, görünmez kazadan korusun.
Değer bilir insan bulmak zor.
Çözülmedik soru kalmasın.
Gelecek yıl liseye başlayacak.
O, görmüş geçirmiş bir insandı.
Dikkat: Sıfat-fiil olan kelimenin nitelediği isim düşerse kelime sıfat-fiil olma özelliğini kaybeder ve isim olur.
Çalışan insan başarılı olur. Çalışan, başarılı olur.
Fiilimsi isim (adlaşmış sıfat)
Çözemediğin soruları bana sor.
fiilimsi
Çözemediklerini bana sor.
İsim(adlaşmış sıfat)
Dikkat: Sıfat-fiil ekleri(-mez, -()r –ecek –miş )nin aynı zamanda çekimli fiilin kip eki olabildikleri unutulmamalıdır.
Yapılacak işler bizi bekliyor.
Bütün bu işler yapılacak.
Geçmiş günleri andık.
Yıllar ne çabuk geçmiş.
3. ZARF-FİİL (Bağ-fiil = ulaç)
Cümlede fiile sorulan nasıl ve ne zaman sorularının cevabı fiililimsi ise bu zarf-fiil olarak adlandırılır.
“-ıp, -ip, -arak, -erek, -ken, -a, -e, -maden, -madan, -alı, -eli, -ınca, -ince, -maksızın, -meksizin, -casına, - dıkça, -dikçe, -dığında, -düğünde, -mez”…
Gecesini gündüzüne katıp okulunu bitirdi. Nasıl?
Koşarak annesinin yanına gitti. Nasıl?
Zamanı gelince her şeyi anlatacağım. Ne zaman?
Konuşurken gözlerinin içi gülerdi. Ne zaman?
Seni gördükçe onu hatırlıyorum. Ne zaman?
O, buraya geldiğinde biz çoktan gitmiştik. Ne zaman?
Bağıra bağıra bir şeyler anlatıyordu. Nasıl?
Soruları cevaplamadan okumayınız. Ne zaman?
Kendimi bildim bileli o hep buradaydı. Ne zaman?
Onu görür görmez tanıdım. Ne zaman?
Dikkat: Fiilden türeyen her kelime fiilimsi değildir. Kelimenin fiilimsi olabilmesi için özünde fiil anlamının devam etmesi gerekir.
Bilen kişi bilmemek değil… bilince zıpladı.
Sıfat-fiil isim-fiil zarf-fiil
Bilgi bilim bilgin
Fiilimsi değil fiilimsi değil fiilimsi değil
Dikkat: Fiilimsilerinde olumsuzları yapılır. Bu sayede diğer kelimelerden ayırabiliriz.
Bilen-bilmeyen
bilince-bilmeyince
bilmek-bilmemek
FİİLİMSİLER
Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler üç grupta incelenir.
a. İsim - fiil : Fiillere "-mak, -mek" , "-ma, -me", "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
"Kitap okumayı severim."
"Soru çözmek zevkli bir uğraş."
"Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler isim - fiildir.
Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği hâlde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini kaybetmiş olabilir.
"Biraz daha yemek alabilir miyim?"
"Bu kazmayı içeri götür."
"Derste yağış türlerini inceledik."
cümlelerinde altı çizili sözcükler isim-fiil değildir. Artık bir kalıcı isim oluşturmuştur.
b. Sıfat - fiil : Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
Sıfat fiiller çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır.
"Görünen köy kılavuz istemez."
"Öpülesi elleri vardı analarımızın."
"Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor."
"Görür gözüm görmez oldu."
"Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım."
"Çözülecek soruları da yanında getir."
"Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor."
cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir.
"Gideceğim bu şehirden artık."
"Gideceğim herkes tarafından biliniyor."
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin yazılışları aynıdır. Ancak birincisinde,
"Ben gideceğim"
ifadesi olduğundan çekimli fiildir. İkincisi ise
"Benim gideceğim"
anlamında olduğundan, yani fiilin sonunda iyelik eki kullanıldığından fiil, sıfat-fiildir.
c. Bağ - Fiil (zarf - fiil) : Fiillere, bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır. Bağ - fiiller cümlede genellikle zarf olarak kullanılır.
"Çalışınca elbette başarılı olursun."
"Gittikçe artıyor yalnızlığımız."
"Okumadan nasıl karar verebilirim?"
"Eve gidip gelecekti."
"Kitap okurken sanki kendinden geçerdi."
"İçeri girer girmez konuşmaya başladı."
"Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu."
"Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu."
"Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti."
cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ - fiildir. Görüldüğü gibi yüklemin durumunu ya da zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.
Fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsiler üç grupta incelenir.
a. İsim - fiil : Fiillere "-mak, -mek" , "-ma, -me", "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
"Kitap okumayı severim."
"Soru çözmek zevkli bir uğraş."
"Onun şiir okuyuşunu görmeliydiniz."
cümlelerindeki altı çizili sözcükler isim - fiildir.
Bazı sözcükler aslında isim-fiil ekleriyle türediği hâlde, zamanla isimleşmiş, yani fiilimsi özelliğini kaybetmiş olabilir.
"Biraz daha yemek alabilir miyim?"
"Bu kazmayı içeri götür."
"Derste yağış türlerini inceledik."
cümlelerinde altı çizili sözcükler isim-fiil değildir. Artık bir kalıcı isim oluşturmuştur.
b. Sıfat - fiil : Fiillere "-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş" eklerinin getirilmesiyle yapılır.
Sıfat fiiller çoğunlukla sıfat görevinde kullanılır.
"Görünen köy kılavuz istemez."
"Öpülesi elleri vardı analarımızın."
"Bu şehirde anlaşılmaz olaylar oluyor."
"Görür gözüm görmez oldu."
"Size biraz bilinmedik fıkralar anlatayım."
"Çözülecek soruları da yanında getir."
"Kızarmış ekmekler ne güzel kokuyor."
cümlelerinde altı çizili sözcükler sıfat-fiildir.
Kimi zaman sıfat-fiiller çekimli fiillerle karışabilir.
"Gideceğim bu şehirden artık."
"Gideceğim herkes tarafından biliniyor."
cümlelerinde altı çizili sözcüklerin yazılışları aynıdır. Ancak birincisinde,
"Ben gideceğim"
ifadesi olduğundan çekimli fiildir. İkincisi ise
"Benim gideceğim"
anlamında olduğundan, yani fiilin sonunda iyelik eki kullanıldığından fiil, sıfat-fiildir.
c. Bağ - Fiil (zarf - fiil) : Fiillere, bağ-fiil eki dediğimiz eklerin getirilmesiyle yapılır. Bağ - fiiller cümlede genellikle zarf olarak kullanılır.
"Çalışınca elbette başarılı olursun."
"Gittikçe artıyor yalnızlığımız."
"Okumadan nasıl karar verebilirim?"
"Eve gidip gelecekti."
"Kitap okurken sanki kendinden geçerdi."
"İçeri girer girmez konuşmaya başladı."
"Gözlerimin içine bakarak konuşuyordu."
"Bu şehre geleli tam altı yıl olmuştu."
"Kardeşim yanımıza koşa koşa gelmişti."
cümlelerinde altı çizili sözcükler bağ - fiildir. Görüldüğü gibi yüklemin durumunu ya da zamanını bildirerek onun zarfı olmuşlardır.
ALINITIDIR