Pençik kanunu ve devşirme sistemi nedir? Hangi amaçlarla uygulanmıştır?



Cevap :

Pençik kanunu, I.Murad zamanında ilan edilmiştir.İlk ilan edildiğinde savaşta elde edilen ganimetlerin beşte birinin devlet hazinesine alınması kalan kısmının ise savaşa katılanlara dağıtılmasını kapsayan pençik kanunu daha sonra savaşta esir alınan askerleri de kapsamıştır. Savaşta eser alınan askerler konusu da yine I.Murad döneminde gündeme gelmiştir. Ganimet paylaşımına benzer olarak savaşta esir düşen askerlerden beşte biri belirli sınavlardan geçerek orduya katılıyorlardı. Fakat Ankara Savaşı'nın kaybedilmesi sonucu pençik kanununun esirleri kapsayan kısmı uygulamadan kaldırılmıştır. Devşirme sistemi ise Osmanlı Devleti'nin özellikle Balkanlar olmak üzere fethettiği topraklardaki gayri müslim çocukları alarak onlara etkili bir eğitim vermesi sonucu ilerde önemli devlet adamları yetiştirilmesini sağlamıştır. Devşirme sistemi sonucu sadrazamlığa kadar yükselen devlet adamları olmuştur örneğin Pargalı İbrahim. Rum Mehmed Paşa, Yunus Paşa, Rüstem Paşa ve Sokullu Mehmed Paşa ise devşirme olduklarını bilinen bazı devlet adamlarıdır.
Merhaba, pençik kelimesi Farsçadaki 5 ve 1 anlamına gelen kelimelerin birleşimiyle oluşmuş bir kelimedir. Osmanlı devletinde ise I. Murad zamanında bu isimle bir kanun düzenlenmiştir. Bu kanuna göre savaşta elde edilen ganimetin adından da anlaşılacağı gibi 5 te 1 oranında devlet bütçesine konulup geri kalanın da savaşa katılan askerlere verilecektir. Daha önceleri bu elde edilen hazinenin tamamı gazilere bölüştürülüyordu fakat daha sonra bu ganimetten devletin kendisi ve esir olan insanlar da faydalanabildi. Esir alınanların da bu ganimetten faydalanması fikri onları olumlu anlamda değerlendirebilme fikrinden başka bir şey değildi. Askerlerin ise devletine olan bağlılığının artmasını sağlıyordu bu ödüller. Fakat bu sistemin esirleri ilgilendiren kısmı yeni savaşlara girilmemesi ve yeni esirler elde edilememesinden dolayı kaldırılmıştır. Bunun yerine devşirme sistemi denilen başka bir sistem gelmiştir. Böylece Osmanlı pençik sistemi ile aldığı esirlerin devlete vereceği zararlarından önüne geçmiştir. Devşirme sisteminde ise Osmanlı Devleti fethettiği topraklarda yaşayan gayri müslim insanların küçük erkek çocuklarını ailelerinden alırdı. Bunları küçükken alıp götürmenin amacı, çocukları yetiştirip devlete fayda sağlayabilecek önemli insanlar haline getirmekti. Mesela, Türkiye' de çok önemli yere sahip olan Mimar Sinan da devşirme sistemi ile devlete kazandırılan bir gayri müslim çocuğudur. Mimar Sinan' ın dışında devlette yönetim seviyesinde önemli yerlere gelen çok sayıda gayri müslim çocuğu da vardır. Genel olarak amaç devlete bağlı, bilgili insanlar yetiştirmekti.