Cevap :
Merhabalar,
İfadelere zenginlik katmak ve etkiliğini artırmak için kelimeleri düz anlamları dışında kullanmaya söz sanatı denir. Dilimizde bir çok söz sanatı vardır. Çeşitli kaynaklarda farklı sınıflandırmalar bulunmakla birlikte çoğunlukla üç gurupta incelenir. Bunlar;
1.Mecaza dayalı sanatlar
2.Anlama dayalı sanatlar
3.Söze dayalı sanatlar
1.Mecaza Dayalı Sanatlar
Teşbih (Benzetme), Mecaz , Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması), Kinaye, Tariz (Tersini Söyleme), Teşhis (Kişileştirme), İstiare, İntak (Konuşturma) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Ahmet tilki gibi kurnazdır.
Bu örnekte teşbih sanatı kullanılmıştır. Burada Ahmet benzeyen, tilki benzetilen, kurnaz benzeme yönü, gibi ise benzetme edatıdır.
Çayı getiriver.
Bu örnekte mecz-ı mürsel(ad aktarması) sanatı kullanılmıştır. Burada kastedilen çay değil, çaydanlıktır.
Yeni işçi çok çalışkan çıktı, bütün gün yan gelip yatıyor.
Bu örnekte tariz(tersini söyleme) sanatı kullanılmıştır. İşçi çok tembel olmasına rağmen tersi söylenerek söz sanatı yapılmıştır.
Hızla esen rüzgar saçlarımızı yalıyordu.
Bu örnekte mecaz sanatı kullanılmıştır. Yalamak sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır.
Kitabım bana "bugün beni okuma, küsüm sana dedi."
Bu örnekte intak (konuşturma) sanatı kullanılmıştır. Gerçekte kitap konuşamaz.
2.Anlama dayalı sanatlar
Tenasüp (Uygunluk), Leff ü Neşr (Sıralı Açıklama), Tecahül-i Arif (Bilmezlikten Gelme), Hüsn-i Ta’lil (Güzel Neden Bulma), Mübalağa (Abartma), Tezat (Zıtlık), Tevriye (İki Anlamlılık), İstidrak, Tekrir (Tekrar Etme), Nidâ (Seslenme), İstifham (Soru Sorma), Rücu (Geriye Dönme), Terdit (Geri Çevirme), Telmih (Anımsatma) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Arılar tüm gün çiçeklerde dolaşıp bizler için bal yapar.
Bu örnekte tenasüp (uygunluk) sanatı kullanılmıştır. Arı, çiçek, bal gibi birbiri ile ilişkili kelimeler aynı cümlede kullanılmıştır.
Yaşlandın, saçların bembeyaz olmuş, saçlarına kar mı yağdı.
Bu örnekte tecahül-i arif (bilmezlikten gelme) sanatı kullanılmıştır. Saçlarına kar yağmadığını bildiği halde bilmezlikten gelerek sormaktadır.
Ben ona dostça bakarken, o beni düşman gibi görüyordu.
Bu örnekte tezat(zıtlık) sanatı kullanılmıştır. Birbirine zıt anlamlarda olan düşman ve dost kelimeleri kullanılarak anlam güçlendirilmiştir.
Kırk saattir seni burada bekliyorum.
Bu örnekte mübalağa (abartma) sanatı kullanılmıştır. Aslında beklediği kırk saat olmamıştır, çok beklediğini belirtmek için abartma yapılmıştır.
Ey bu vatan için kan dökmüş şehitler!
Bu örnekte nida (seslenme) sanatı kullanılmıştır. Ey seslenme ünlemi kullanılarak seslenme sanatı yapılmıştır.
3.Söze dayalı sanatlar
Cinas, Akrostiş, Akis (Yansıma), Aliterasyon, Asonans, Ulama, Seci, İştikak (Türetme), Leb-Değmez (Dudak Değmez) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Yaz gelmiş her yana,
Yaz bakalım deftere.
Bu örnekte cinas sanatı kullanılmıştır. Cinas sanatında yazılışları aynı, anlamları farklı kelimeler kullanılır. Burada yaz kelimesi farklı manalarda kullanılmıştır.
Seviyorum ama kimi,
En tatlı birisini,
Nasıl anlatsam sana,
İlk harflerine baksana.
Bu örnekte akrostiş sanatı yapılmıştır. Şiirde mısraların ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda anlamlı bir sözcük oluşturmasıdır. Örnekte ilk harfler okunduğunda "seni" kelimesi oluşuyor.
Yaşamak için mi çalışıyoruz,
Çalışmak için mi yaşıyoruz.
Bu örnekte akis sanatı yapılmıştır. Bir cümlede veya şiirde iki sözcüğün yer değiştirerek tekrarlanmasıdır. Örnekte yaşamak ve çalışmak kelimeleri yer değiştirmiştir.
Bilmiyorum artık, seven kim, sevilen kim, sevgili kim yada sevgi ne?
Bu örnekte iştikak (türetme) sanatı kullanılmıştır. İştikak sanatı aynı kökten gelen kelimelerin bir arada kullanılmasıdır. Örnekte seven, sevilen, sevgili, sevgi kelimeleri aynı kökten türetilmiş kelimelerdir.
Ey başımın tacı, gözümün nuru, gönlümün ilacı.
Bu örnekte seci sanatı kullanılmıştır. Seci sanatı, düz yazıda uyak yapılmasıdır.
İyi çalışmalar..
İfadelere zenginlik katmak ve etkiliğini artırmak için kelimeleri düz anlamları dışında kullanmaya söz sanatı denir. Dilimizde bir çok söz sanatı vardır. Çeşitli kaynaklarda farklı sınıflandırmalar bulunmakla birlikte çoğunlukla üç gurupta incelenir. Bunlar;
1.Mecaza dayalı sanatlar
2.Anlama dayalı sanatlar
3.Söze dayalı sanatlar
1.Mecaza Dayalı Sanatlar
Teşbih (Benzetme), Mecaz , Mecaz-ı Mürsel (Ad Aktarması), Kinaye, Tariz (Tersini Söyleme), Teşhis (Kişileştirme), İstiare, İntak (Konuşturma) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Ahmet tilki gibi kurnazdır.
Bu örnekte teşbih sanatı kullanılmıştır. Burada Ahmet benzeyen, tilki benzetilen, kurnaz benzeme yönü, gibi ise benzetme edatıdır.
Çayı getiriver.
Bu örnekte mecz-ı mürsel(ad aktarması) sanatı kullanılmıştır. Burada kastedilen çay değil, çaydanlıktır.
Yeni işçi çok çalışkan çıktı, bütün gün yan gelip yatıyor.
Bu örnekte tariz(tersini söyleme) sanatı kullanılmıştır. İşçi çok tembel olmasına rağmen tersi söylenerek söz sanatı yapılmıştır.
Hızla esen rüzgar saçlarımızı yalıyordu.
Bu örnekte mecaz sanatı kullanılmıştır. Yalamak sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır.
Kitabım bana "bugün beni okuma, küsüm sana dedi."
Bu örnekte intak (konuşturma) sanatı kullanılmıştır. Gerçekte kitap konuşamaz.
2.Anlama dayalı sanatlar
Tenasüp (Uygunluk), Leff ü Neşr (Sıralı Açıklama), Tecahül-i Arif (Bilmezlikten Gelme), Hüsn-i Ta’lil (Güzel Neden Bulma), Mübalağa (Abartma), Tezat (Zıtlık), Tevriye (İki Anlamlılık), İstidrak, Tekrir (Tekrar Etme), Nidâ (Seslenme), İstifham (Soru Sorma), Rücu (Geriye Dönme), Terdit (Geri Çevirme), Telmih (Anımsatma) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Arılar tüm gün çiçeklerde dolaşıp bizler için bal yapar.
Bu örnekte tenasüp (uygunluk) sanatı kullanılmıştır. Arı, çiçek, bal gibi birbiri ile ilişkili kelimeler aynı cümlede kullanılmıştır.
Yaşlandın, saçların bembeyaz olmuş, saçlarına kar mı yağdı.
Bu örnekte tecahül-i arif (bilmezlikten gelme) sanatı kullanılmıştır. Saçlarına kar yağmadığını bildiği halde bilmezlikten gelerek sormaktadır.
Ben ona dostça bakarken, o beni düşman gibi görüyordu.
Bu örnekte tezat(zıtlık) sanatı kullanılmıştır. Birbirine zıt anlamlarda olan düşman ve dost kelimeleri kullanılarak anlam güçlendirilmiştir.
Kırk saattir seni burada bekliyorum.
Bu örnekte mübalağa (abartma) sanatı kullanılmıştır. Aslında beklediği kırk saat olmamıştır, çok beklediğini belirtmek için abartma yapılmıştır.
Ey bu vatan için kan dökmüş şehitler!
Bu örnekte nida (seslenme) sanatı kullanılmıştır. Ey seslenme ünlemi kullanılarak seslenme sanatı yapılmıştır.
3.Söze dayalı sanatlar
Cinas, Akrostiş, Akis (Yansıma), Aliterasyon, Asonans, Ulama, Seci, İştikak (Türetme), Leb-Değmez (Dudak Değmez) gibi çeşitleri vardır.
Örnekler;
Yaz gelmiş her yana,
Yaz bakalım deftere.
Bu örnekte cinas sanatı kullanılmıştır. Cinas sanatında yazılışları aynı, anlamları farklı kelimeler kullanılır. Burada yaz kelimesi farklı manalarda kullanılmıştır.
Seviyorum ama kimi,
En tatlı birisini,
Nasıl anlatsam sana,
İlk harflerine baksana.
Bu örnekte akrostiş sanatı yapılmıştır. Şiirde mısraların ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru okunduğunda anlamlı bir sözcük oluşturmasıdır. Örnekte ilk harfler okunduğunda "seni" kelimesi oluşuyor.
Yaşamak için mi çalışıyoruz,
Çalışmak için mi yaşıyoruz.
Bu örnekte akis sanatı yapılmıştır. Bir cümlede veya şiirde iki sözcüğün yer değiştirerek tekrarlanmasıdır. Örnekte yaşamak ve çalışmak kelimeleri yer değiştirmiştir.
Bilmiyorum artık, seven kim, sevilen kim, sevgili kim yada sevgi ne?
Bu örnekte iştikak (türetme) sanatı kullanılmıştır. İştikak sanatı aynı kökten gelen kelimelerin bir arada kullanılmasıdır. Örnekte seven, sevilen, sevgili, sevgi kelimeleri aynı kökten türetilmiş kelimelerdir.
Ey başımın tacı, gözümün nuru, gönlümün ilacı.
Bu örnekte seci sanatı kullanılmıştır. Seci sanatı, düz yazıda uyak yapılmasıdır.
İyi çalışmalar..