Cevap :
a) Cumhuriyet Halk Fırkası (9 Eylül 1923)
Mustafa Kemal, Kurtuluş Savaşı döneminde “Anadolu ve Rumeli Müdafaaayı Hukuk” grubunu kurdu. Bağımsızlığın kazanılmasıyla görevini tamamlayan bu grup daha sonra Atatürk'ün emriyle Halk fırkası adını aldı. (9 Eylül 1923). Cumhuriyetin ilanından sonra ise ismi değiştirilerek Cumahuriyet Halk partisi oldu. Böylece cumhuriyet tarihinin ilk siyasi partisi kurulmuş oldu. Partinin başkanı M. Kemal oldu. Partinin programı, M. Kemal’in yapmayı planladığı yenilikleri kapsıyordu. 1950 yılına kadar sürekli iktidarda kalmıştır.
Özellikleri:
NOT: M. Kemal, başlangıçta asker olup milletvekili olanlardan ya siyasete ya da orduya geri dönmelerini istemiştir. Böylece ordu siyasetten ayrılmıştır.
b) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)
Cumhuriyetin ilanından sonra mecliste, yönetimdeki Cumhuriyet Halk Fırkası’na karşı bir muhalefet oluştu. CHP’nin meclis üzerinde baskı yaptığı iddia ediliyor, bu baskının kaldırılması isteniyordu.
Bu parti, kurtuluş savaşında Atatürk'le aynı saflarda bualunmuş olan bir grup sivil ve asker tarafından kuruldu. Bu kişiler Kazım Karabekir (partinin başkanı) Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar'dı.
Atatürk yeni kurulan partiyi olumlu karşıladı. Çünkü deamokrasilerde çok parti olmalıydı. Aynı zamanda hükümeatin denetlenmesi için de muhalefet partilerinin bulunması gerekliydi. Demokrasinin yerleşmesi için bu gerekliydi.
Özellikleri:
Terakkiperver Cumhuriyet fırkası demokratik hayatı beanimsemekle beraber dini inanışlara saygılıyız görüşüne de ağırlık veriyordu. Programında “Parti dini inançlara saygılıdır” görüşünün yer alması cumhuriyet karşıtlarının parti içinde toplanmasına neden oldu. Kısa zamanda amacından sapan parti, aynı zamanda inkılâpları benimsemeyen kişilerin sıağınabileceği bir yer durumuna geldi. Doğuda çıkan Şeyh Sait ayaklanmasında, partinin bazı yöneticilerinin de rolü olduğu gerekçesiyle, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı (5 Haziran 1925). Henüz çok partili hayata geçme zamanının gelmediği anlaşıldı.
c) Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930):
1929–1930 yılında, Dünyada büyük bir ekoanomik kriz yaşandı. Ülkemiz de bundan etkilendi. Hüküametin ekonomik programı bazı milletvekilleri tarafından eleştirildi. Mustafa Kemal “yeni bir parti kurulursa hükümet daha iyi denetlenebilir” diyordu. Ekonomik bunalımlar karşısında yeni çözümlerin ortaya konmasını, iktidarın daha iyi denetlenmesini, halkın görüşlerinin tam yansımasını, demokrasinin daha sağlıklı işlemesini istiyordu. Bu amaçla yakın arkadaşı Fethi Okyar'a yeni bir parti kurmasını istedi. Böylece Türkiaye'nin üçüncü partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası Fethi Okyar'ın başkanlığında kuruldu (12 Ağustos 1930).
Özellikleri:
Demokrasinin gereği olarak kurulan bu parti kısa sürede laikliğe karşı olanların toplandığı bir parti haline geldi.
Fethi Bey, partinin devlet için tehlikeli olmaya başlaması üzerine partiyi kapatmak zorunda kaldı (17 Kasım 1930).
+ Bilgi : http://tarihim.tripod.com/partiler.htm
1. Halk Fırkası (9 Eylül 1923)
- Kurucusu Mustafa Kemal'dir. İlk genel sekreteri Recep Peker'dir.
- Kurulma amacı inkılapları gerçekleştirmektir.
- Anadolu Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin devamı niteliğindedir.
- 1924 yılında parti Cumhuriyet Halk Fırkası adını almıştır.
- Cumhuriyetçi ve laiktir.
- Ekonomide devletçilik ilkesini benimsemiştir.
- 1950'ye kadar ülkeyi tek başına idare etmiştir.
- Tarihinin 3 büyük kongresi vardır; partililer tarafından kuruluşu Sivas Kongresi olarak esas alınır. 1927 kongresinde Nutuk okunmuştur. 1931 kongresinde Atatürk ilkeleri parti programına katılmıştır.
NOT: Cumhuriyet Halk Fırkası yeni Türk Devleti'nin ilk siyasi partisidir fakat cumhuriyetin ilk siyasi partisi değildir çünkü Cumhuriyetin ilanından önce kurulmuştur.
2. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (17 Kasım 1924)
- Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk muhalif partisidir.
- Kazım Karabekir başkanlığında Ali Fuat Paşa, Refet Bele, Adnan Adıvar ve Rauf Orbay tarafından kurulmuştur.
- Partinin genel sekreteri Ali Fuat Paşa'dır.
- Halifeliğin kaldırılması ve Musul politikasına tepki göstermiştir.
- İlk şubesi Şanlıurfa'da açılmıştır.
- İlk kez tek dereceli seçim sistemini istemiştir.
- Ekonomide liberalizmi benimsemiştir.
- Cumhuriyetçidir, parti programında -dini inançlara saygılıyız- ibaresi yer alır.
- İsmet İnönü Hükümetinin değişip Fethi Okyar Hükümetinin kurulmasında etkilidir.
- Şeyh Sait İsyanından sonra Takrir-i Sükun Kanunu kapsamında kapatılmıştır. (5 Haziran 1925)
3. Serbest Cumhuriyet Fırkası (12 Ağustos 1930)
- Mustafa Kemal'in isteği üzerine Fethi Bey ve içlerinde Makbule Hanımın da bulunduğu bir heyetin kurduğu partidir.
- Milliyetçi-laik-cumhuriyetçidir.
- Ekonomide liberalizmi benimsemiştir.
- Kurulan II. muhalif partidir.
- Teşvik-i Sanayi Kanunu'na, Türk Parasını Koruma Kanunu'na destek vermiştir.
- Kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilmesini savunmuştur.
- Rejim karşıtlarının İzmir'de miting yapmaları üzerine 17 Kasım 1930'da parti kendini feshetmiştir.