Cevap :
Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır.
1. Dış Solunum
Solunum organlarıyla dış ortamdan hava alınması ve verilmesi, yani soluk alıp vermeye denir.
2. İç Solunum
Solunum organlarına dolan havadaki oksijenin yakalanıp hücrelere kadar taşınması, hücrelerde oluşan karbondioksitin aynı yolla solunum organlarına getirilmesidir.
3. Hücresel Solunum
Hücrelere kadar gelen besinlerin orada oksijenle veya oksijensiz olarak yakılması ve ATP üretilmesi olayıdır. ATP’nin sentezlenmesi için devamlı oksijene gereksinme olduğu gibi ,sonuçta oluşan karbondioksitin dışarı atılma zorunluluğu vardır
CANLILARDA SOLUNUMLA İLGİLİ KARŞILAŞILAN SORUNLAR
1.Yeterli genişlikte solunum yüzeyi (dış çevreyle gaz değiştirme yüzeyi )
2.Gaz değişimi yapılan yüzeyden daha içeride yer alan vücudun iç hücrelerine O2 taşınması ve bu hücrelerden CO2’in uzaklaştırılması
3.Solunum yüzeyinin mekanik etkilerden korunması
4.Solunum yüzeyinin aşırı su kaybetmeden nemli tutulması
Bu sorunlar ,solunum için özelleşmiş doku,organ veya sistemlerle giderilmiştir.Solunum sistemlerinin her çeşidi ,canlıların yukarıda belirtilen gereksinimlerini karşılayacak şekilde evrimleşmiştir
SU ORTAMINDA SOLUNUM
a-Suda O2 oranı azdır
b-Solunum yüzeyi vücudun dışındadır
c-Deri ve solungaçlarla gaz alış verişi yapılır
d-Solunum yüzeyinin karasal ortamda olduğu gibi fiziksek ve kimyasal olumsuzluklardan
etkilenmesi söz konusu değildir
e-Su ortamında canlı yeterli O2 alabilmek için devamlı hareket etmeli veya çevresindeki
suyu hareket ettirmelidir
KARASAL ORTAMDA SOLUNUM
a-O2 oranı fazladır
b-Solunum yüzeyleri vücut içine alınmıştır (Deri solunumunda hariç)
c-Solunum yüzeyinden nem kayıbı ve kuruma tehlikesi vardır
d-Solunum yapıları mukus üreten bezlerle desteklenmiştir
e-Fiziksel ve kimyasal olumsuzluklara karşı özel yardımcı yapılar gelişmiştir
f-Deri,Trake ve akciğerlerle gaz alış verişi yapılır
g-Atmosferde yeterince O2 nin olması CO2 nin hızlı yayılması canlıların solunumunu
kolaylaştırıcı faktördür.
A. CANLILARDA GAZ ALIŞ VERİŞİ
Tek hücrelilerde solunum gazlarının hücreye giriş çıkışı, hücre yüzeyinden geçiş (difüzyon) ile sağlanır.
Çok hücreli organizmalardan süngerler ve sölenterelerde de, özelleşmiş bir solunum sistemi yoktur. Bunlarda tek hücrelilerde olduğu gibi sudaki erimiş oksijeni vücut yüzeyleri ile alır, CO2 yi de aynı yolla suya terkederler.
B. SOLUNUM ORGANLARI
SOLUNUM ORGANLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
• Geniş bir solunum yüzeyine sahiptirler
• Solunum yüzeyinde gaz değişimi difüzyonla olur.
• İnce ve nemli bir yüzeyleri vardır.
• Kılcal kan damarları bakımından zengindirler.(Trakeler hariç)
Karada yaşayan canlılarda solunum organları kuruma tehlikesine karşın vücut içine alınmıştır.Karada yaşayan canlıların akciğerleri ,gelişme derecesi ve enerjiye olan ihtiyaçlarına göre gelişme gösterir
Gazların serbestçe vücut sıvısına ya da canlının içinde bulunduğu sulu ortama verilip alınmasıyla oluşur. Bir hücreli hayvanların hepsi bu şekilde solunum yapar.Sudaki oksijenin miktarı havadakinden çok daha azdır.Bu sebepten hücre yüzeyindeki suyun devamlı değiştirilerek ,hücre içi ile hücre dışı oksijen derişim farkının sürekli tutulması gerekir.Bunun için sil hareketi ya da kaslı hareket ortaya çıkmıştır
Vücut dış yüzeyini örten deri gaz değişimini sağlar. Alınan oksijen iç dokulara difüzyonla ya da kanla taşınır. Bu solunumu yapan, yassı ve yuvarlak solucanlarda dolaşım sistemi ve kan yoktur. Toprak solucanlarının tek katlı epitel dokudan ibaret derilerinde bulunan Goblet hücreleri çıkardıkları mukoz salgıyla vücut yüzeyinin devamlı nemli kalmasını sağlarlar.
Kurbağa ve semenderlerin erginlerinde esas solunum organı akciğerlerdir. Nemli olan deri gerekli oksijenin %25 inin alınmasını sağlar. Memelilerde de kısmi deri solunumu vardır. Ancak alınan oksijenin oranı çok azdır. (% 1 kadar)
Solunum, genel anlamda canlı organizmada gaz değişimini ifade etmek için kullanılır.
1. Dış Solunum
Solunum organlarıyla dış ortamdan hava alınması ve verilmesi, yani soluk alıp vermeye denir.
2. İç Solunum
Solunum organlarına dolan havadaki oksijenin yakalanıp hücrelere kadar taşınması, hücrelerde oluşan karbondioksitin aynı yolla solunum organlarına getirilmesidir.
3. Hücresel Solunum
Hücrelere kadar gelen besinlerin orada oksijenle veya oksijensiz olarak yakılması ve ATP üretilmesi olayıdır. ATP’nin sentezlenmesi için devamlı oksijene gereksinme olduğu gibi ,sonuçta oluşan karbondioksitin dışarı atılma zorunluluğu vardır
CANLILARDA SOLUNUMLA İLGİLİ KARŞILAŞILAN SORUNLAR
1.Yeterli genişlikte solunum yüzeyi (dış çevreyle gaz değiştirme yüzeyi )
2.Gaz değişimi yapılan yüzeyden daha içeride yer alan vücudun iç hücrelerine O2 taşınması ve bu hücrelerden CO2’in uzaklaştırılması
3.Solunum yüzeyinin mekanik etkilerden korunması
4.Solunum yüzeyinin aşırı su kaybetmeden nemli tutulması
Bu sorunlar ,solunum için özelleşmiş doku,organ veya sistemlerle giderilmiştir.Solunum sistemlerinin her çeşidi ,canlıların yukarıda belirtilen gereksinimlerini karşılayacak şekilde evrimleşmiştir
SU ORTAMINDA SOLUNUM
a-Suda O2 oranı azdır
b-Solunum yüzeyi vücudun dışındadır
c-Deri ve solungaçlarla gaz alış verişi yapılır
d-Solunum yüzeyinin karasal ortamda olduğu gibi fiziksek ve kimyasal olumsuzluklardan
etkilenmesi söz konusu değildir
e-Su ortamında canlı yeterli O2 alabilmek için devamlı hareket etmeli veya çevresindeki
suyu hareket ettirmelidir
KARASAL ORTAMDA SOLUNUM
a-O2 oranı fazladır
b-Solunum yüzeyleri vücut içine alınmıştır (Deri solunumunda hariç)
c-Solunum yüzeyinden nem kayıbı ve kuruma tehlikesi vardır
d-Solunum yapıları mukus üreten bezlerle desteklenmiştir
e-Fiziksel ve kimyasal olumsuzluklara karşı özel yardımcı yapılar gelişmiştir
f-Deri,Trake ve akciğerlerle gaz alış verişi yapılır
g-Atmosferde yeterince O2 nin olması CO2 nin hızlı yayılması canlıların solunumunu
kolaylaştırıcı faktördür.
A. CANLILARDA GAZ ALIŞ VERİŞİ
Tek hücrelilerde solunum gazlarının hücreye giriş çıkışı, hücre yüzeyinden geçiş (difüzyon) ile sağlanır.
Çok hücreli organizmalardan süngerler ve sölenterelerde de, özelleşmiş bir solunum sistemi yoktur. Bunlarda tek hücrelilerde olduğu gibi sudaki erimiş oksijeni vücut yüzeyleri ile alır, CO2 yi de aynı yolla suya terkederler.
B. SOLUNUM ORGANLARI
SOLUNUM ORGANLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
• Geniş bir solunum yüzeyine sahiptirler
• Solunum yüzeyinde gaz değişimi difüzyonla olur.
• İnce ve nemli bir yüzeyleri vardır.
• Kılcal kan damarları bakımından zengindirler.(Trakeler hariç)
Karada yaşayan canlılarda solunum organları kuruma tehlikesine karşın vücut içine alınmıştır.Karada yaşayan canlıların akciğerleri ,gelişme derecesi ve enerjiye olan ihtiyaçlarına göre gelişme gösterir
DERİ SOLUNUMU (VÜCUT YÜZEYİ İLE YAPILAN SOLUNUM)
Gazların serbestçe vücut sıvısına ya da canlının içinde bulunduğu sulu ortama verilip alınmasıyla oluşur. Bir hücreli hayvanların hepsi bu şekilde solunum yapar.Sudaki oksijenin miktarı havadakinden çok daha azdır.Bu sebepten hücre yüzeyindeki suyun devamlı değiştirilerek ,hücre içi ile hücre dışı oksijen derişim farkının sürekli tutulması gerekir.Bunun için sil hareketi ya da kaslı hareket ortaya çıkmıştır
Vücut dış yüzeyini örten deri gaz değişimini sağlar. Alınan oksijen iç dokulara difüzyonla ya da kanla taşınır. Bu solunumu yapan, yassı ve yuvarlak solucanlarda dolaşım sistemi ve kan yoktur. Toprak solucanlarının tek katlı epitel dokudan ibaret derilerinde bulunan Goblet hücreleri çıkardıkları mukoz salgıyla vücut yüzeyinin devamlı nemli kalmasını sağlarlar.
Kurbağa ve semenderlerin erginlerinde esas solunum organı akciğerlerdir. Nemli olan deri gerekli oksijenin %25 inin alınmasını sağlar. Memelilerde de kısmi deri solunumu vardır. Ancak alınan oksijenin oranı çok azdır. (% 1 kadar)