Fiil çatıları ikiye ayrılır nesnesine ve öznesine göre. Öznesine göre fiil çatıları:
Etken : Yapılan işin kimin tarafından yapıldığı belli olan cümlelerdir.
*Annem masayı topladı ( Kim topladı sorusunun yanıtı annemdir ve cümle içinde bulunur.)
Edilgen ( -l,-n): İşin kim tarafından yapıldığı belli olmayan cümlelerdir.
*Masa toplandı. ( masayı kim topladı sorusunun cevabı cümle içinde bulunmadığından edilgen çatılı fiildir. Ayrıca bunu topla-n-dı'daki n ekinden de anlayabiliriz)
*Masa annem tarafından toplandı ( bu cümlede işin kimin yaptığı sorulduğunda cevap alınamasa da cevabı cümlenin içinde saklıdır. Bu tür öznelere örtülü özne denir.)
Dönüşlü ( -n,-l): Yapılan işten yapan kişinin etkilendiğini belirten çatıdır.
*Küçük kız yıkandı ( -n ekinden de anlaşıldığı gibi özne yaptığı işten etkilenmiştir. )
* Edilgen ile dönüşlü çatıların ekleri aynıdır. Bunları ayırabilmek için fiilin nesne alıp almadığına bakarız. Eğer fiil nesne alıyorsa dönüşlü almıyorsa edilgendir.
İşteş( -ş): Birlikte veya karşılıklı yapılan işleri anlatırken kullanılır.
*Birbirlerini görünce tokalaştılar. ( iş karşılıklı yapılmıştır.)
*Kuşlar birlikte uçuştular. ( işin birlikte yapılması söz konusudur.)
Nesnesine göre fiil çatısı ise:
Geçişli : Nesne alan fiillere denir.
*Duvarları o boyadı ( Cümleye neyi/ kimi sorusunu sorduğumuzda cevap aldığımızdan geçişli bir fiildir. )
Geçişsiz: Nesne almayan fiilere denir.
*Sabah erkenden uyandı. ( fiile neyi/ kimi sorusu sorulduğunda yanıt alınamaz bu nedenle geçişsizdir.)
Ettirgen: Geçişli bir fiilin üzerine“-r,-t,-tır” ekleri getirildiğinde eylemi bir başkasına yaptırma anlamı varsa ettirgen denir.
*Araba durdu. / Arabayı durdu-r-dur.
Oldurgan: Geçişsiz bir fiil üzerine -r,-t,-dır eklerinin getirilmesiyle oluşur.
*Her sabah koşarım. / Onu çok koştu-r-duk.
Not: Hepsini kendi elimle yazdım yazım hatam varsa özür diliyorum.
