Fiilimsi nedir?
Fiilimsi (ya da eylemsi) fiillerden türemelerine karşın fiilin bütün özelliklerini göstermeyen; cümle içerisinde isim, sıfat, zarf gibi görevlerde bulunan kelimelerdir. Türkçede fiilimsiler, fiillerin yapım ekleri alarak isim soylu hale getirilmeleri ile oluşturulur. Olumsuzluk eki hariç fiil çekim eki almazlar. Fiil aldığı yapım ekine göre isim, sıfat ya da zarf olarak kullanılabilir
Fiilimsilerin özellikleri
1- Fiil anlamını tamamıyla yitirmezler.
2- Fiile gelen zaman ve şahıs eklerini almazlar, yani fiil çekimine girmezler.
3- Cümlede doğrudan yüklem olamazlar. Ancak ek-fiil alarak yüklem olabilirler.
4- Fiilimsi olan kelimeler veya fiilimsi ile oluşan kelime grupları cümlede yan cümlecik olarak adlandırılır.
5- Fiilimsiler bulundukları cümleyi birleşik yapılı hale getirirler.
6- Fiilimsi ekleri yapım eki olarak da tanımlanabilir.
7- Fiilimsileri niteleyen kelimeler zarf görevinde olurlar.
Fiilimsi çeşitleri
İsim fiil, sıfat fiil ve zarf fiil olmak üzere üç fiilimsi türü vardır.
1- İsim fiil: Kök veya gövdelerine -ma,-ış,-mak ma-y-ış-mak eklerinin getirilmesiyle yapılan ve cümlede isim görevinde kullanılan sözcüklerdir.
Örnek: Kardeşim okumayı öğrendi. (Okumayı sözcüğü isim-fiildir , -ma eki almıştır)
2- Sıfat fiil: Sıfat fiiller, fiillerin sıfat ve isim şekilleridir. Zamana bağlı olmalarıyla isim ve sıfatlardan ayrılırlar ancak onlara ait bütün fonksiyonları yerine getirirler. Fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri getirilerek elde edilirler. Fiillere -en, -esi, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir.
Örnek: Polisler olası kazaları önlemek için kontrolü sağlıyorlardı.
3- Zarf fiil: Fiil kök ve gövdelerine getirilen eklerle geçici zarf oluşturan yapılara zarf fiil denir. Çekim eki almazlar. Fiillere -asiye, -ıp, -madan, -ince, -ken, -alı, -dıkça, -arak, -ar...mez, -dığında, -a...a, -maksızın, -casına eklerinin getirilmesiyle türemişlerdir.
Örnek: Hayatının hatasını yaparak yapılan bu teklifi reddetti.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ekeylemin geniş zaman çekimi vardır?
A) Yeteri kadar bilgi birikimi olmayan yazarlar, okuyucuyu yanlış yönlendiriyordu.
B) Mükemmel bir eserin kendi kurallarını oluşturması gerekir.
C) Şiirde şekil ve içerik bütünlüğü her yönüyle sağlanmalıdır.
D) Eski Türk edebiyatında şairler, şiirlerini "Divan" adlı kitaplarda toplardı.
E) Boş vakitlerinde kütüphaneye gidip araştırma yapıyormuş.
