Türemiş Fiiller
Ad ya da eylem tabanlarına yapım eki getirilerek oluşturulan eylemlerdir.
* Gösteri saat 20.00'de başlıyormuş, biraz hızlanalım.
* Bu sıcakta hepimiz susamıştık.
* Çayımızı demlediler.
* Bir kedi miyavlıyordu uzaklarda.
Not: Bir eylemi yapı bakımından incelerken her şeyden önce söz konusu eylemi buluyoruz. Mastarlı biçiminde söylüyoruz ve söylediğimiz kısmı inceliyoruz.
Not: Yansımalar da diğer sözcükler gibi mecaz anlam kazanabilir. Hırsından çatlıyordu: çat-la-mak yansımadan türemiş eylemdir ve mecaz anlam kazanmıştır.
* Çukurova'da toprağı biraz eşelesen...
* Ona çok kırılmıştım.
* Evlerini yeni boyatmışlar.
Not: Çatı eklerinin tamamı eylemden eylem türeten eklerdir:
-r, -t, -tir, -l, -ş, -n
çık-ar-mak, dinle-t-mek, dik-tir-mek, gör-üş-mek, yıka-n-mak
"tır" eki ek eylemin geniş zaman şekli olabilir.
çalışmıştır: "çalış-mak"tan söz ediliyor, -tır eki ekeylemdir.
baktırmıştır: "bak-tır-mak"tan söz ediliyor.
bak: eylem kökü
-tır: çatı eki (yapım eki)
-mış: kip eki (çekim eki)
-tır: ek eylem (çekim eki)
Örnek Soru:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, altıçizili sözcük yapı bakımından farklıdır?
A) Avanos'a yapılan geziye komşumuz da katılacakmış.
B) Tarlaya bir kuyu daha açtırmalıyız.
C) Bu aile, her sabah yürüyüşe çıkıyormuş.
D) Bir topumuz vardı, o da patlamış.
E) Bu akşam biraz gecikeceğim, toplantım var.
Cevap: A
