19.ve 20. yy da osmanlı devlet adamları ve aydınlarının dağılmayı engellemek amacıyla ortaya attığı fikir akımlarını yazınız.



Cevap :

Ruslarla Bükreş Antlaşması yapıldı (1812):

1) Eflâk ve Boğdan Osmanlı Devleti'ne geri veril­di.

2) Prut ırmağı sınır kabul edildi.

3) Anadolu'da sınır savaştan önceki duruma geti­rildi.

4) Sırbistan'a imtiyaz verilmesi kabul edildi.

* Bu anlaşmayla Osmanlı Devleti ilk defa bir topluma milliyetçilik hareketlerinin sonunda imti­yaz veriyordu.

• Sened-i İttifak (1808)

XIX. Yüzyıl başında Anadolu ve Rumeli'de ayan­lar türemişti. Alemdar sarsılan devlet düzenini yeni­den kurabilmek amacıyla bütün ayanları İstanbul'da topladı. Ayanların ve devlet adamlarının katılımıyla büyük bir toplantı yapıldı. Yapılan görüşmeler sonun­da hükümet ile ayanlar arasında "Sened-i İttifak" yapıldı (1808).

1) Devlet, ayanların varlığını kabul etti.

2) Ayanlar devlet otoritesini kabul edecekler, veri­len emirlere uyacaklardı.

3) Ayanlar yapılan ıslahatlara bağlı kalacaklardı.

4) Ayanlar kendi bölgelerindeki halka adaletli davranacaklardı.

5) İstanbul'da isyan çıkaracak olursa ayanlar, İs­tanbul'a gelerek isyanı bastıracaklardı.

Önemi:

1) Sened-i İttifak, Osmanlı tarihinde başka örneği olmayan bir belgedir.

2) Osmanlı Devleti ayanların varlıklarını tanıyarak onları hukuki hale getirmiştir.

3) Bu belge, Osmanlı Devleti'nin ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıf duruma düştüğünü göstermektedir.

4) Osmanlı tarihinde ilk defa padişah kendi otori­tesi dışında bir güç olarak ayanları kabul et­miştir.

• Alemdar, Nizam-ı Cedit'in yerine Sekban-ı Ce­dit adlı yeni bir ocak kurdu.

• Yeniçeri Ocağı ıslah edilerek eğitim yapmaları sağlandı.

• Birçok kimsenin geçim kaynağı olan ulufe alım satımı yasaklandı.

Alemdar Mustafa Paşa'nın sadrazamlığı ancak dört ay sürdü. Kendisinin ve etrafındaki kişilerin olumsuz davranışları halk üzerindeki etkinliğini azalt­tı. Yenilik hareketleri sonunda çıkarları bozulan Yeni­çeriler aleyhte faaliyetlere başladılar. Padişah da Se­ned-i İttifak'tan dolayı kendisine cephe aldı. Sonuçta Yeniçeriler ayaklanarak Alemdar'ın ölümüne neden oldular. İsyancılar IV. Mustafa'yı padişah yapmak is­tedilerse de II. Mahmut onu öldürttü. Bunun üzerine Yeniçeriler Sekban-ı Cedit'in kaldırılmasını istediler. Bu isteğin kabulüyle isyan sona erdi.

 

G. Osmanlı İmparatorluğunda Milliyetçilik Ha­reketleri

Fransız İhtilâli'nin sonucunda ortaya çıkan milliyetçilik akımı XIX. yüzyılda Osmanlı ülkesinde etkili oldu. Özellikle Balkanlarda bağımsızlık amacıyla is­yanlar çıktı. Bu isyanların başlamasında,

• Milliyetçilik akımı,

• Rusların Balkanlardaki halkı kışkırtmaları,

• Mahalli yöneticilerin halka karşı yanlış politikalar uygulamaları,

• Bazı toprakların savaşlar sırasında el değiştirmesi,

• Balkanlardaki bir kısım toprakların savaş alanı du­rumuna gelmesi,

• Merkezi otoritenin sarsılması etkili olmuştur.