24677879765454id
Cevaplandı

Hücrede madde alışverişi hangi yollarla olur kısaca yazınız 

Cevap :

Hücrede madde alışverişi 5 yolla olur: Bunlar difüzyon, ozmos, aktif taşıma, pinositoz ve fagositoz'dur.
Difüzyon, hücre zarından geçebilecek kadar küçük molekül yapısına sahip maddelerin çok yoğun olduğu dış ortamdan az yoğun olduğu hücre içi ortama doğru geçişidir. Hücre içinde oluşan küçük moleküllü atıklar da difüzyonla dışarı atılabilir. Glikoz, tuz, mineraller, amonyak,oksijen ve CO2 v.b. difüzyonla içeri alınır veya dışarı atılır.
Ozmos, madde yoğunluğu fazla olan hücre içine yoğunluğu az olan dış ortamdan su geçişi olmasıdır. Bu sayede hücre su ihtiyacını enerji harcamadan karşılar.
Aktif Taşıma ise hücrenin ihtiyaç duyduğu bazı maddeleri enerji harcayarak almasıdır. Bu olayda hücre dışında az yoğun olan bir madde de hücre içinde çok yoğun olduğu ortama enerji harcanarak alınabilir. Genelde bu işlem büyük moleküllü maddelerin alınması için gerçekleştirilir.
Pinositoz,hücre zarından geçemeyecek büyük tanecikli sıvıların hücre zarında bir çöküntüye hapsedilerek koful halinde içeri alınmasıdır.
Fagositoz da hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin hücre zarında oluşan bir uzantıyla çevrelenip yutulması ve içeri alınmasıdır.

Sosyalciiid
1) DİFÜZYON Bir maddenin çok olduğu (yoğun olduğu) ortamdan az olduğu ortama (az yoğun ortama) doğru hareket etmesine denir. Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler difüzyona uğrar.Porlardan büyük maddeler difüzyon yapamaz. Enerji harcanmaz. Enzim kullanılmaz. Canlı ve cansız ortamda görülebilir.Canlılık delili değildir. Denge sağlanana kadar devam eder ve durur.

ÖRNEK : Odaya dökülen kolonyanın her tarafa dağılması.Akciğerdeki oksijenin kana geçmesi.İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi.

 

DİFÜZYONU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

1) Küçük moleküller,büyük moleküllere göre daha kolay geçerler.

2) Nötr moleküller iyonlara göre daha kolay geçer.Çünkü zarın dış kısmı da iyonik yapıdadır.

    Negatif iyonlar biraz daha kolay geçer.

3) Yağda çözünen maddeler de çözünmeyenlere göre daha kolay geçer.(A,D,E,K vitaminleri)

4) Yağı çözen maddelerde kolay geçer.(Alkol ve eter gibi.)

5) Por sayısı ve sıcaklık arttıkça difüzyon hızı da artar.

6) İki ortam arasındaki yoğunluk farkı ne kadar çoksa difüzyonda o kadar hızlı olur.

7) Akışkanlığı fazla olan ortamlarda difüzyon hızlı olur.

DİYALİZ : Suda çözünmüş maddelerden bazılarının yarı geçirgen zardan difüzyonuna denir.Böbrekleri çalışmayan insanlarda suni olarak oluşturulan bir ortamla kandaki üre temizlenir.

2) OSMOZ Suyun difüzyonudur.Suyun çok olduğu yerden az olduğu yere geçmesidir.

 

HİPERTONİK ORTAM(ÇOK YOĞUN ORTAM)

Bir hücre kendisinden daha yoğun bir ortama konursa su kaybederek büzülür.Bu olaya

plazmoliz denir.ÖRNEK : Tuzlanan derinin su kaybederek büzülmesi.

 

HİPOTONİK ORTAM(AZ YOĞUN ORTAM)

Bir hücre kendisinden daha az yoğun bir ortama konursa su alarak şişer.Bu olaya deplazmoliz denir. Bitki hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre şişer ve turgor durumuna geçer. Hayvan hücrelerinde deplazmoliz devam ederse hücre patlar.Buna hemoliz denir.

 

İZOTONİK ORTAM(DENGE ORTAM)

Bir hücre izotonik bir ortama konursa hiçbir değişikliğe uğramaz.

 

OSMATİK BASINÇ

Hücre içerisindeki çözünmüş maddenin hücre zarına yaptığı basınçtır.Yada (etki=tepkiye

göre)hücre dışındaki suyun yoğunluk farkından dolayı hücre içerisine girmek için zarlara

yaptığı basınçtır.

Çözünmüş madde miktarı (hücrenin yoğunluğu) arttıkça osmatik basınç artar.

TURGOR BASINCI

Hücre içerisindeki suyun hücre zarına (yada çepere) yaptığı basınçtır. Kofullar tarafından ayarlanır. Turgor çok artarsa su girişi durur. Turgor, otsu bitki ve yaprakların dik durmasını sağlar. Turgor, stomaların açılıp kapanmasını sağlar. Turgor, bazı nasti(ırganım) hareketlerini sağlar. Suyun hareketi daima  O.B' ın fazla olduğu yere doğrudur. 3) AKTİF TAŞIMA Bir maddenin az olduğu yerden çok olduğu yere geçmesidir. Porlardan geçebilecek büyüklükteki maddeler aktif taşıma ile taşınır. Enzim kullanılır. Enerji harcanır. Sadece canlı hücrelerde görülür. Denge yoktur. Taşıyıcı moleküller kullanılır.

ÖRNEK:İnce bağırsaktaki glikozun kana geçmesi.Böbrekteki geri emilim.

NOT 1 : Hücre zarından geçebilecek büyüklükteki bir maddenin miktarı hücre içi ile hücre

            dışı arasında farklılık oluşturuyorsa burada aktif taşıma var demektir.

NOT 2 : Sıcaklık artışı,molekülün alınmasını hızlandırmaz.

4) ENDOSİTOZ VE EKZOSİTOZ Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki maddelerin oluşturulan ceplerle içeri alınmasına endositoz;yine aynı yolla dışarı atılmasına ekzositoz  denir. Hücre zarından geçemeyecek büyüklükteki katı maddelerin içeri alınmasınafagositoz;sıvı maddelerin içeri alınmasına pinositoz denir.