Cevap :
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük, çatı bakımından ötekilerden farklıdır?
A) Seni darıltmak istemiyorum.
B) Bu konuyu birlikle seçmiştik.
C) Seni durakta çok bekledim.
D) Onun için bu kadar üzülmemelisin.
E) Önerdiğin kitabı alacağım.
(1992-ÖSS)
9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur?
A) Pazar günü gelmeye çalışacağım.
B) Sabahları erken kalkmayı sevmiyorum.
C) Yağmur yağdığı için gelememiş.
D) Söz verdi, yarın buraya uğrayacak.
E) İstanbul'a gitmekten vazgeçmişler.
(1994-ÖSS)
10. Çocuklar sıralarından kalktılar.
Bu cümlenin yüklemi çatı yönünden aşağıdakilerden hangisine benzemektedir?
A) Bozulan araba yolun ortasında durdu.
B) Tabloyu iki pencere arasındaki duvara astı.
C) Kitapları raflara güzelce yerleştirdi.
D) Yaşamındaki boşluğu hayvan sevgisiyle doldurmuştu.
E) O da ağabeyi gibi pilot olmayı çok istiyordu.
(1994-ÖSS)
Fiilde ÇATI (NESNE- YÜKLEM İLİŞKİSİ): Nesnesine göre çatı ,yüklemin nesne alıp almamasına göre değerlendirilir.
1)Geçişli ve Geçişsiz Fiiller:
Nesne alabilen fiiller geçişlidir.Pratik olarak bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için fiile “neyi, kimi” sorularını yöneltiriz ,bu soruları yöneltebiliyorsak fiil geçişlidir, yöneltemiyorsak fiil geçişsizdir.Bir diğer yöntem ise şudur:Fiilin başına “onu” zamirini getirebiliyorsak fiil geçişlidir ,getiremiyorsak fiil geçişsizdir.
*Seni duyuyorum. ( “kimi duyuyorum?” ya da “onu duyuyorum”) (geçişli)
*Beni anladığını biliyorum. ( “neyi biliyorum? Ya da “onu biliyorum.) (geçişli)
*Lütfen otur. ( “neyi otur? Ya da “onu otur” ) (geçişsiz)
*Kitabı verir misin? (“neyi verir misin?” ya da “onu verir misin?” (geçişli)
*Burası ne güzel kokuyor. (“neyi kokuyor?” ya da “onu kokuyor”) (geçişsiz)
Cümlenin ÖgeleriCümlede işi, hareketi, yargıyı, bildiren çekimli unsura denir.
Not :Bir cümle birden çok ögeden oluşabileceği gibi tek bir yüklemden de oluşabilir.
* Ertesi gün okula müfettişler gelmişti.(C)
* Düşünüyorum (C)
* Güzeldi. ( C )
Not:Yüklem genlikle cümlenin sonunda bulunur; ancak günlük konuşmalarda, atasözlerinde ve şiirde yüklemin yeri değişebilir.
*Gel çabuk buraya!
*Sakla samanı gelir zamanı .
*İstanbul u dinliyorum gözlerim kapalı
Not:Her sözcük ya da sözcük gurubundan yüklem yapılabilir.
FİYLİMSİLER (EYLEMSİLER)
Fiil anlamı taşıyan; ancak fiillerin özelliklerini tam olarak yansıtmayan ve cümlede isim soylu kelimeler gibi görev üstlenen kelimelere fiilimsi (eylemsi) denir. Bilindiği gibi Türkçe’de –(i)msi eki benzeyen anlamına gelir. Buna göre fiilimsi de “fiile benzeyen” demektir. Fiillerin üç temelözelliği vardır: Fiiller iş hareket oluş bildirir mastar eklerini (-mek -mak) alır kip eklerini alır. Fiilimsiler ise mastar eklerini ve kip eklerini alamaz. Sadece iş hareket oluş bildirmesi bakımındanfiile benzer.
Fiil Fiilimsi
Gel- Gelmek
Koş- Koşan adam
Gül- gülerek
Fiilimsiler üçe ayrılır:
1. İsim-fiiller
2. Sıfat-fiiller (Ortaç)
3. Zarf-fiiller (Bağ-fiil ulaç)