etil alkol ve laktik asit fermantasyonu dışında farklı maddelerin sentezlendiği fermantasyon olayları nelerdir? - 10. sınıf
Fermantasyon, 'mayalanma olarak da bilinir', organik besin monomerlerinden,oksijen kullanılmakızın yapılan,ATP enerjisi elde etmereaksiyonlarının genel adı.Laktik asit fermantasyonu,alkol fermantasyonu,sitrik ait fermantasyonu, bütrik asit fermantayonu gibi çeşitleri vardır. Fermantasyon, oluşturulan son ürüne göre isimlendirilir. Tek bir reaksiyon olmayıp, bir dizi reaksiyondan oluşur.
A) Glikoz Reaksiyonları: Glikozun, prüvik asite kadar parçalanması reaksiyonlarına glikoz denir. Bu reaksiyonlar hem oksijenli(aerobik) hem de oksijensiz(an aerobik) solunumun başlangıç kısmını oluşturur,yani her iki solunum da ortaktır. Her canlı hücre glikolizi gerçekleştirebilir. Pasif haldeki glikoz moleküllerinin aktifleşerek reaksiyona girebilmesi için canlıların vücut ısısı yetersizdir. Bunun için aktivasyon enerjisi olarak ATP harcanır. Glikozun aktifleşmesi için 2 ATP molekülü gerekir. Aktifleşen glikoz bir dizi reaksiyonla pirüvik aside kadar parçalanır. Bu olaylar sonucunda 4 ATP ve 2NADH sentezlenir. Başlangıçta glikozu aktifleştirmek için 2ATP kazanılmış olur. Bütün canlılarda glikoz safhasında görev yapan enzimler aynıdır. Bütün fermantasyon çeşitlerinde ATP üretimi de glikoliz kısmında gerçekleşir. Bunun için bütün fermantasyonların ATP kazancı da aynıdır. Sonuç olarak glikoz sonunda şu ürünler oluşur :
• 4 molekül ATP
• 2 molekül NADH
• 2 molekül Pirüvat
Pirüvik asitten sonra kullanılan enzimler farklı türlerde farklılık gösterir. Bu nedenle fermantasyonun son ürünleri canlı türlerine göre değişiklik gösterir.
B) Son Ürünlerin Oluşumuirüvik asit her canlı türünde en uygun artık maddeye dönüştürülerek vücut dışına atılır. Bu dönüşümü sağlayan enzimler de farklıdır. Glikolizde ortama verilen ve NAD tarafından tutulan hidrojenler bu safhada tekrar geri alınarak kullanılır. Bu kademelerde ATP harcanmaz ve oluşturulmaz. Fermantasyon çeşitleri oluşan son ürünlerin ismine göre adlandırılır.
• Alkol Fermantasyonu: Bira mayası başta olmak üzere maya mantarlarında ve şarap bakterilerinde gerçekleşir.
Pirüvik asit ortama 1 molekül CO2 vererek aset aldehite dönüşür. Aset aldehit, NADH2 nin hidrojenlerini tutarak etil alkole dönüşür. Bu reaksiyon sonunda serbest kalan NAD glikolizde tekrar kullanılabilir. Alkol fermantasyonunun genel denklemi şu şekildedir:
enzimler
Glikoluz + 2ATP 2CO2 + 2Etil Alkol + 4ATP + Isı
Bu canlılarda fermantasyon ürünleri üremeyi durdurucu etki yapar. Bira mayasının ortamındaki alkol oranı %18 i geçerse üreme engellenir.
• Laktik Asit Fermantasyonu: Omurgalıların çizgili kaslarında ve yoğurt bakterilerinde gerçekleşir. Pirüvik asit CO2 çıkışı olmadan laktik aside dönüşür. Yoğurt bakterileri sadece oksijensiz solunum yapabilirler. Süt şekerini fermantasyona uğratarak laktik asit üretirler.
Çizgili kaslarda kas hücrelerine yeterli oksijen gelmediği zaman fermantasyona başvurulur. Az miktarda oluşan laktik asit kasın daha iyi çalışmasını sağladığı halde, kasta fazla laktik asit birikirse kas sertleşir ve kasılamaz olur. Kasta oluşan laktik asit kana geçerek karaciğere taşınır. Bu esnada beyne de ulaştığı için yorgunluk duygusu meydana getirir. Karaciğere gelen laktik asit yeterli oksijen geldiğinde pirüvata dönüşerek solunum sonucu H2O ve CO2 ye parçalanır. Bir kısmından ise glikoz sentezlenir.
enzimler
Glikoluz + 2ATP 2Laktik Asit + 4ATP + Isı
Kas hücrelerinin laktik asit oluşturmalarının asıl nedeni glikoliz ürünleri olan Pirüvik asit ve NADH2 nin uzaklaştırılamayarak ortamda birikmesidir. Ortamda yoğunluğu artan bu iki madde birbirleriyle reaksiyona girerek laktik asiti oluşturur. Laktik asit kolayca difüzyon olarak hücreler arası sıvıya geçer ve uzaklaştırılmış olur.
Görüldüğü gibi bütün fermantasyonlarda oluşan son ürünlerin çoğu organik bileşiklerdir. Enerjinin büyük bir kısmı bu moleküllerde bağlı kalmıştır. Bunun için fermantasyonda glikoz moleküllerindeki enerjinin ancak %2 si ATP ye dönüştürülmüş olur. Bir miktar enerji de ısı olarak ortama verilir.
Oksijenli solunumda ise glikoliz inorganik maddelere kadar parçalanabildiği için daha yüksek oranda ısı ve ATP (%40) üretilmiş olur.
İnsanlar, çeşitli canlılar tarafından gerçekleşen fermantasyon (mayalanma) olaylarından; turşu,yoğurt,hamur,şarap eldesi gibi çeşitli şekillerde faydalanmaktadırlar.
An aerobik bazı bakteriler amino asitleri de fermente ederler ve çok kötü kokular açığa çıkarırlar. Bu olaya pütrifikasyon(kokuşma) denir. Yemeklerin bozulmasıyla çeşitli kokuların oluşması azotlu ve kükürtlü fermantasyon ürünlerinden dolayıdır.
Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/273590-laf-ve-eaf-disindaki-fermantasyon-cesitleri-nelerdir.html#ixzz28LXn1co4
