islamiyet sonrası sanatın gelişimi



Cevap :


Günümüz İslâm dünyasında, yan yana getirmekte oldukça güçlükle karşılaşılan kavramlar arasında "İslâm" ile "Sanat" bulunmaktadır. Bugün İslâm ülkelerinin hemen hemen hepsinde, cemiyetin her kesiminde insanların bu iki kelimeyi bir arada düşünmekte bir hayli zorlandığını görmekteyiz. "Sanat"la "İslâm" kelimeleri bir arada kullanıldığında, kendisini dindar olarak kabul etmeyen kesim, İslâm'ı, sanata tahammül edemeyecek kadar "geri" görmekte; kendisini dindar olarak kabul eden kesim ise, sanatın İslâm'la bağdaşmayacak kadar "lüzumsuz" olduğunu düşünmektedir. Birbirinden o kadar uzak görüşleri savunan bütün bu insanların ortak noktaları, tasvirin İslâm'da yasak olduğu varsayımıdır. Bu insanlara, İslâm'ın sanata bakışının ne olduğu sorulduğunda tatmin edici cevap alınacağı sanılmamalıdır. Din ile sanatı, insanla sanatı birbirinden ayırmak, hayatımızdan tecrit etmek mümkün müdür? O halde; hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olan sanat nedir? Sanatçı kime denir? gibi kavramların çerçevesini çizdikten sonra; sanatın lüzumunu, din ile ilişkisini izah etmeye çalışacağız. Sanat Nedir ? Arapça "sana'a" fiilinden türeyen sanat, çeşitli ansiklopedilerde değişik şekillerde tarif edilmekle birlikte onu " insanların gördükleri, işittikleri, his ve tasavvur ettikleri olayları ve güzellikleri, insanlarda estetik bir heyecan uyandıracak tarzda ifade etmesi" olayı olarak da görebiliriz. Bu tariften de anlaşılacağı üzere, bir çalışmanın sanat eseri olabilmesi için, "insan elinden çıkmış olması, güzel olması ve orijinal olması" gibi şartları haiz olması gerekmektedir. Bu sebeple, insan elinden çıkmayan nefis bir dağ manzarası, şelâle, peribacaları vs. güzel olmakla birlikte sanat eseri sayılmazlar, çünkü insan elinin mahsulü değildir. Yine aynı şekilde, bir insan tarafından yapılmış olsalar bile, insanda estetik hayranlık uyandırmayan basit bir masa, rahle veya tabak da sanat eseri sayılmazlar. Ancak bunlar, işinin ustası kimseler tarafından çok ince bir şekilde yapılıp tezyin edilirse, daha doğrusu görenlerde güzellik etkisi uyandırırsa o zaman sanat eseri sıfatı kazanırlar.