Elazığ ilinin yapısal ve jeomorfolojik özellikleri, doğal ortam açısından yörenin potansiyelini belirlemekte ve geleceğe yönelik projeksiyonların çerçevesini çizmektedir. Bu bakımdan önce il sınırları içinde çevrenin yapısal özellikleri ortaya konulacak daha sonra "doğal ortam" ile ilgili konulardaki etkileri yeri geldikçe belirtilecektir.
Elazığ çevresi Alp-Himalaya dağ oluşum kuşağının Doğu Akdeniz bölgesindeki Doğu Toroslar üzerinde yer almakta, Paleozoyikten Kuvaternere kadar olan dönemlere ait farklı yaşta metamorfik, mağmatik, tortul ve volkanik kayaçları içermektedir. (Harita:2) Bu kayaçlar en yaşlıdan en gence doğru incelenecektir.
Pütürge Metamorfitleri ( Prekambriyen-Mesozoyik)
İl alanında temeli meydana getiren en yaşlı birim; Prekambriyen'den Üst Triyasa kadar geniş bir zaman aralığında oluşan, mağmatik ve tortul kökenli kayaçların farklı dönemlerde amfibolit ve yeşil şist fasiyeslerinde metamorfizmaya uğraması ile meydana gelmiş Pütürge metamorfitleridir.
İlin güneybatı köşesinde Fırat Nehri’nin her iki tarafında, Değirmendere vadisinin güney bölümü çevresinde topoğrafyayı meydana getirmektedir. Adını aldığı Pütürge çevresinde görüldüğü gibi, Prekambriyen temeli teşkil eden ve masifin çekirdeğini oluşturan gözlü gnays, granitik gnays, amfibolit , granat-biyotit mikaşistlerle başlamakta, bunu pirofillitli makasla zonu izlemektedir. Makaslama zonunun üzerinde granit intrüzyonları ile kesilen Alt Paleozoyik yaşlı mikaşistler, Permo-Karbonifer yaşlı mermerler gelmekte ve nihayet Üst Triyas yaşlı intrüsif magmatik kayaçlar ve kuvarsitlerle son bulmaktadır (Perinçek, 1979; Yazgan, 1981; 1983;1991; Yılmaz vd., 1992).
Keban metamorfitleri (Permo-Karbonifer)
İnceleme alanımızda mermerler, mikaşistler, kalk şist ve amfibolitlerden oluşan birim Keban metamorfitlerini meydana getirmektedir. Mağmatik kayaçlar tarafından intrüsif kayaçlarla kesilerek kontakt metamorfik zon oluşmuştur. Birim içindeki mermerler karstik gelişime uygundur. (Asutay,1988). Elazığ batısında Meryem Dağı, Keklik Tepe, Kızıldağ, Keban çevresinde Keban Çayı Havzasında topografyayı meydana getirmektedir. Geç Kretase sonrasında Yüksekova karmaşığı üzerine sürüklenmiş nap durumundaki birim Elazığ çevresinde tektonik olaylarla parçalanmış ve aşınmaya uğramış tepelerde klipler halinde kalmıştır (Ercan,1993). Malatya, Keban ve Pütürge metamorfitlerinin içinde yer aldığı Güneydoğu Anadolu metamorfit masifleri gerçekte aynı tektonik birime ait ve aynı tektonik konumda olup, benzer bir stratigrafik istif sunarlar.
Ofiyolitler (Mesozoyik)
Karga ve Kamışlık Dağları çevresinde, özellikle Kömürhan Boğazında yüzeyleyen ofiyolitler Kömürhan ofiyolitlerini, Guleman çevresinde yüzeyleyenler ise Guleman ofiyolitlerini meydana getirmektedir. Ofiyolitler, tabanda milonitik ve kataklastik kayaçlarla ve yönlenme gösteren diyorit veya iri dokulu anfibolitlerle başlamakta ve üst kesimlere doğru serpantinleşmiş peridotit, piroksenit son olarak bantlı gabro, metaturoktolit ve amfibolit bileşimli metaofiyolitik kayaçlarla son bulmaktadır. Ofiyolitler Guleman çevresinde zengin krom yatakları içermektedir.
Yüksekova karmaşığı (Üst Kretase)
Lanprofir bileşimli kayaçlarla kesilmiş diyorit, monzonit, syenit, granit ve granodiyorit, diyabaz, damar kayaçları, bazaltik yastık lavlar, bazalt akıntıları, andezit, üst seviyelerde dasit ve piroklastitlerden oluşmaktadır. Derinlik, damar ve volkanik kayaçlardan meydana gelen birim yörenin batısında Hasan Dağı, Bulutlu Dağı, Elazığ kuzeyinde Harput platosu, Hazar Gölü çevresinde Kuşakçı Dağı, Çelemlik Dağı, Hazarbaba Dağı, doğuda Asker Dağı ve Palu çavresinde geniş alanlarda yüzeylemektedir. Yüksekova Karmaşığı Üst Triyas’tan beri açılmaya devam eden okyanus kabuğunun Üst Kretase başlangıcından itibaren kuzeye doğru dalması ve bu dalma zonu üzerinde gelişmiş ada yayı ürünleridir.
nolur teşekkür et
