Asya Hun ( Büyük Hun Devleti )
Orta Asya'da bilinen ilk teşkilatlı Türk devleti hunlar tarafından kurulmuştur.Hunların ilk olarak oturdukları bölge Sarı Irmak’ın Kuzeyi olarak bilinir.Daha Sonra Orhun ve Selenga Irmakları ile Ötüken çevresinde geniş bir alanı yayılıp , Ötükeni Başkent olarak ilan etmişlerdir. Asya Hun Devleti çeşitli dönemlerden geçmiştir. Bunlar ;
Teoman(Tuman) Dönemi: Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır.Teoman zamanında birçok savaş yapılmıştır.Çinliler , Yüe-çiler ve Moğol asıllı Tunguzlarla yapılan savaşlar sonucunda Çin topraklarının bir kısmı ele geçirilmiştir.
Mete(Mao-dun)Dönemi : Mete , Cesareti ve teşkilatçılığı sayesinde kısa bir süre içinde ülke güvenliğini sağlamış ve Hun Devletinin sınırlarını genişletmiştir.Mete, Hükümdarlığı boyunca Orta Asya’da yaşayan tüm Türk Boylarını , Özellikle başta Moğolları ve Diğer Türk kavimlerini hakimiyeti altına almayı başarmıştır.Önce Tunguzlar ile savaşarak onları itaatine almış , daha sonra Ye-çiler ile savaşıp topraklarını ele geçirmiştir.
Mete , Hükümdarlığı sırasında Asya Hun Devleti’ne tehlike olarak gördüğü Çin’i baskı altına almaya çalışmış , ve buz yüzden Çin’e birçok sefer düzenlemiştir.Mete’nin İzlediği Devlet Politikası yüzünden baskı altında kalan Çin , Hunlar ile bir antlaşma yapmıştır.Yapılan antlaşmaya göre Çin’in kuzeyindeki bozkırlar Hunlara Bırakılmış ve Çinliler , Hunlara yıllık vergi ödemeyi kabul etmiştir. Ancak Mete , Çini tamamen yenmesine rağmen Çin topraklarına yerleşmek İstememiş.Çünkü Türklerin Çin topraklarında benliklerini kaybedeceğini düşünmüştür.Mete zamanında Asya Hun Devleti çok büyük sınırlara sahip olmuştur.Mete öldüğünde geriye çok güçlü bir devlet bırakmıştır ve bu devlet diğer Devletlere Örnek Türk Devletlerine örnek teşkil etmiştir.
Ki-ok Dönemi : Ki-ok Babasının yolunu izlemiş , devraldığı devleti ve düzeni devam ettirmiştir.Ayrıca Çin ile de ticari ve siyasi ilişkiler kurmaya çalışmıştır.Ve Çin Prensesiyle evlenerek Çin ile akrabalık kurmuştur.Ki-ok’dan sonra gelen hükümdarlar başarılı olamamış ve Çin baskısı yüzünden devlet ikiye ayrılmıştır.Batı ve güney olarak ikiye ayrılan Hun devletinin , Batı’da bulunanlar Çinlilerin hakimiyetine girmiş ,Güney hunları ise tekrar kuzey ve güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.Bunlardan Kuzeyde olanı Siyenpiler , Güneyde olanı ise Çinliler tarafından canım inşallah beğenirsin...
