TEŞBİH (BENZETME) : Aralarında benzerlik bulunan iki şeyden zayıf olanı, kuvvetli olana benzetme sanatıdır.
• Buz gibi soğuk ayran
(Ayran buza benzetilmiş.)
• Çiçek kadar narin kız
(Kız çiçeğe benzetilmiş.)
• Süt gibi beyaz diş
(Diş süte benzetilmiş.)
Tam Benzetme: Tam bir benzetmede dört öge vardır. Bu dört ögenin içinde bulunduğu benzetmeye tam benzetme (teşbih) denir. Bu ögeler şunlardır:
• Benzeten: Güçsüz varlık
• Kendisine benzetilen: Güçlü varlık
• Benzetme yönü: Benzerliğin şekli. Ortak ilgi ve benzeyiş.
• Benzetme edatı: gibi, tıpkı, sanki, kadar… vb. edatlar.
Örnekler: Çocuk karınca gibi çalışandı.
• Rüya gibi bir yazdı.
• Karşıki tepeler sanki duran devlerdi
• Her şey yerli yerinde; bir dolap uzaklarda
Azapta bir ruh gibi gıcırdıyor durmadan
Teşbih-i Beliğ (Güzel Benzetme): Benzetmenin sadece bezeyen ve kendisine benzetilen ögeleriyle yapılan benzetmedir.
Örnekler: Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
• Günlerim koklamadan attığım birer güldür.
• Kömür gözlüm, gül dudaklım
Sen de bir gün perişan ol!
• Aslan asker, tilki çocuk, yılan yol….
İSTİARE (İĞRETİLEME) : Benzeyen veya kendisine benzetilenlerden biriyle yapılan benzetmedir.
Örnek: Kande olsan ey peri gönlüm senin yanındadır.
(Sevgili periye benzetilmiş, peri söylenmiştir.)
DİKKAT: Benzetme-güzel benzetme-istiare arasındaki fark:
Aslan gibi askerler cepheye koşuyor. (teşbih)
Aslan askerler cepheye koşuyor. (teşbih-i beliğ)
Aslanlar cepheye koşuyor. (istiare)
Benzetmenin Çeşitleri
Açık İstiare: Benzetmenin yalnızca kendisine benzetilen ögesinin söylenmesiyle yapılan benzetmedir.
Örnekler : İki kapılı bir handa
Gidiyorum gündüz gece
(Kendisine benzetilen: İki kapılı han / Benzeyen: Dünya)
• Şu beşikte yatan meleğe bakın
(Kendisine benzetilen: Melek / Benzeyen: Bebek)
• Yüce dağ başında siyah tül vardır.
(Kendisine benzetilen: Siyah tül / Benzeyen: Bulut)
• Bir hilâl uğruna ya Rab, ne güneşler batıyor.
(Kendisine benzetilen: Güneş / Benzeyen: Askerler)
• Havada bir dost eli okşuyor derimizi.
(Kendisine benzetilen: Dost eli / Benzeyen: Rüzgar)
Kapalı İstiare: Benzetmenin yalnızca benzeyen ögesinin söylenmesiyle yapılan benzetmedir.
Örnekler : Can kafeste durmaz uçar
(Benzeyen: Can / Kendisine benzetilen: Kuş)
• Ay zeytin ağaçlarından yere damlıyordu.
(Benzeyen: Ay / Kendisine benzetilen: Su)
• Tekerlekler yollara bir şeyler anlatıyor.
(Benzeyen: Tekerlekler / Kendisine benzetilen: İnsan)
• Küçük kızları da evden uçup gitti.
(Benzeyen: Küçük kız / Kendisine benzetilen: Kuş)
