İlk Müslüman-Türk devletlerinin Siyasî,Kültürel ve Medeniyet Tarihi Üzerine
Türkler, müslüman olmalarından sonra başta Karahanlılar olmak üzere, siyasî açıdan olduğu kadar, kültür ve medeniyet tarihi açısından tarihte önemli izler bırakan devletler kurmuştur. Bu çalışmada bu devletlerden İtil (Volga) Bulgar Hanlığı, Karahanlılar, Gazneliler, Tolunoğulları, Sâcoğulları ve İhşîdiler üzerinde durulacaktır. Söz konusu devletlerin ana hatlarıyla siyasî tarihlerinden sonra kültür ve medeniyet tarihleri ele alınacaktır. Bu şekilde, söz konusu altı devlet çerçevesinde ve belirli bir oranda Türk tarihinin 7-13. yüzyılları arasındaki döneminin siyasi, kültürel ve medeniyet tarihleri açısından toplu bir panoraması ortaya konulabilecektir. Ayrıca bu devletlerin bu şekilde ele alınması, söz konusu dönemde siyasi olarak İslâm dünyasındaki parçalanmaya karşılık, bir başka açıdan kültür ve medeniyet alanında çeşitli gelişmelerin ve zenginleşmenin sağlandığının görülmesine katkı sağlayacaktır.
I.İTİL (VOLGA) BULGAR HANLIĞI (VII-XV. YÜZYIL)
1. Menşei, Kuruluşu ve Siyasî Tarihi:
İslâm dinini resmî olarak kabul eden ilk Türk devleti olup, hükümdarları Almuş Han, yani Emir Cafer b. Abdullah da ilk Müslüman-Türk hükümdar olarak bilinmektedir.
Bu devlet, Türk asıllı oldukları son yapılan araştırmalarla kesinlik kazanan Bulgarlar tarafından kurulmuştur. Bazı değerlendirmelere göre de, Türk valilerince Mısır, Azerbaycan bölgesinde kurulan ve yarı bağımsız Müslüman-Türk devletlerinden sonra kurulan ilk Müslüman-Türk devletidir. Bu özelliğiyle, ilk Müslüman-Türk devleti olarak kabul edilen Karahanlılar’dan önce gelmektedir.
