Ben 8.sınıfa gidiorm bana isim fiil ile 10 tane cümle bulurmusunuz acill



Cevap :

Bu  başlık altındaki fiillerde özne ve fiil arasındaki ilişki göz önüne alınır.

Öznenin  fiille şu ilişkileri olabilir:

]Özene  fiilde anlatılan işi kendisi yapabilir.               ]Başkasının  yaptığı işten etkilenebilir.             ]İşi  kendisi yapıp yine ondan kendisi etkilenebilir.             ]İşi  başkalarıyla birlikte ya da karşılıklı yapabilir.

a.  Etken Fiil

-Etken  fiilin belirttiği işi, oluşu, hareketi, durumu ve kılışı yapan öznenin  kendisidir. -Özne  gerçek öznedir. -Dilimizde  tüm fiiller kök hâlinde iken etkendir. -Bu  fiiller geçişli de olabilir geçişsiz de. 

Yaşlı  nine, çocuktan kendisini karşı tarafa geçirmesini istedi.             Çocuk  da öğrenciliğin verdiği bir bilinçle seve seve ona yardım etti.

b.  Edilgen Fiil

Gerçek  öznesi söylenmeyen (ve bilinmeyen) fiillerdir.

Cam  kırıldı                 kimin kırdığı  belli değil             Bir  bildiri okundu.      Okuyan belli değil             Ev  satıldı.

*Fiile  "-°l, -°n" ekleri getirilerek yapılır.             Kapı  açıldı Araba  yıkandı.

* Bu  tür fiillerin öznesi sözde öznedir. Yüklemde bildirilen işten etkilenen varlık  cümlede özne gibi kullanılır, ama asıl özne söylenmemiştir. Kapı ve araba açma  ve yıkama fiillerini yapan değil, bu fiillerden etkilenen varlıklardır. 

* Bazı  cümlelerde işi yapan "tarafından" sözüyle ya da "-cE" ekiyle belirtilebilir.             Hırsızlar  polis tarafından yakalanamadı. Bu  kararlar milletçe verilmedi.

* Sözde  ya da gerçek öznesi olmayan edilgen ve geçişsiz fiiller de vardır:             Bu  sıcakta uyunmaz.             Bu  söze gülünür.             Yarın  pikniğe gidilecek.             Burada  kalınacak.

c.  Dönüşlü Fiil

-Öznenin  işi yaparken aynı zamanda o işten etkilendiğini gösteren fiillerdir. Yani fiili  yan da ondan etkilenen de öznedir. -Özne  gerçek öznedir. -Nesne  yoktur. -            Fiile  "-°l, -°n" ekleri getirilerek yapılır. -Bu  fiiller nesne alamazlar; geçişsizdirler.

Kızlar  süslendi; delikanlılar güzelce giyindi.             Adam  hep kendisiyle övünüyor. 

*Tabiat  olayları ile ilgili dönüşlü fiillerde "yapma" anlamı yerine "kendi kendine  olma" anlamı vardır.             Karlar  tepelere doğru çekildi.             Sıcaklardan  dolayı gölün suyu çekildi.             Öğleye  doğru hava açıldı. Havalar  ısınınca buzlar çözüldü.

*Bazı  fiillerin edilgen şekilleriyle dönüşlü şekilleri farklı ekle yapılır:             Sevmek           >         sevinmek         >        sevilmek

Dövmek          >        dövünmek       >         dövülmek

Giymek           >        giyinmek         >        giyilmek

Görmek          >        görünmek       >         görülmek

*İsme  getirilen "-lEn" ekiyle fiile getirilen "-İş" ve "-lEş" eki de  dönüşlülük anlamı katabilir:             O  gün pek içlendim.             Trafik  polisini görünce adam tuttu.             Birazdan  sakinleşir.

Not: Edilgen fiille dönüşlü fiil karıştırılabilir:             Özgür  konferansta oldukça sıkıldı. >  dönüşlü             Sabaha  kadar kurşun sıkıldı.          >  edilgen

d.  İşteş Fiil

-Fiilde  bildirilen işin birden fazla kişi tarafından yapıldığını; işi beraber ya da  karşılıklı yaptıklarını bildiren fiillerdir.             "-°ş"  ekiyle yapılır.

Dövüşmek,  uçmak, gülüşmek, görüşmek...

*Ya  "birlikte" ya da "karşılıklı" anlamı katar.

Kuşlar  uçtu             birlikte             Çocuklar  gülüştü.      birlikte             Öğrenciler  kaçıştı.      birlikte

Arada  bir yazışırız.                 karşılıklı Onunla  Ankara'da tanıştık.   karşılıklı

*Bazı  filler "ş" sesini yapılarında barındırır ve işteşlik ifade ederler. Bunlara  anlamca işteş fiiller de denebilir.             Yarışmak,  savaşmak, üleşmek, güreşmek, barışmak, konuşmak...

*Bazı  işteş fiiller bir durumdan başka bir duruma geçmeyi ifade ederler. Bunlarda  işteşlik anlamı zayıftır.             Buharlaşmak,  güzelleşmek, ağırlaşmak, sertleşmek, sakinleşmek...             Durum,  gün geçtikçe kötüleşiyor.             Hasta,  biraz daha iyileşti.             Güneşte  fazla kaldığından iyice esmerleşti.             Rengi  giderek koyulaşıyor.

Not:  Yapısında "ş" sesi bulunduran bütün fiiller işteş değildir. Bunlara dönüşlü de  denebilir.             Dostluğumuz  günden güne gelişiyordu.             Sonunda  öfkesi yatıştı. Daracık  bir yere sıkıştı. Boyunda  büyük işlere girişti.             Fırtınadan  sonra deniz yatıştı. Otobüs  kalkmak üzereyken yetişti.             Evinden  uzakta kalmaya alıştı.

Tatil günlerinde balığa çıkmak en büyük eğlencesiydi.

Ayşe, kitap okumayı, tiyatro seyretmeyi çok sever.

Köşede saatlerce bekleyişlerinden kuşkulandık.

En beğendiğim tarafı, her olaya iyimser yaklaşmasıydı.

Çocukların neşeyle bağrışmalarıiçimi açtı.