Stokiyometri: (İngilizce Stoichiometry). Yunanca iki kelimeden türetilmiştir; stoicheion (element) ve metron (ölçüm). Kısaca element ölçüsü anlamına gelir. Kimyasal bir tepkimeye giren ve çıkan maddeler arasındaki kütlesel (bazen de hacimsel) hesaplamalarla ilgilenir. Kimya biliminin matematik kısmıdır. Jeremias Benjaim Richter (1762-1807), stokiyometrinin ilk prensiplerini ortaya koyan kişi olarak bilinir.
Örneğin,
CH4 + 2O2 → CO2 + 2H2O
Tepkimesindeki katsayıların anlamı,
1 molekül CH4 + 2 molekül O2 → 1 molekül CO2 + 2 molekül H2O
şeklinde ifade edilebilir. Ya da aşağıdaki anlama gelir.
x molekül CH4 + 2x molekül O2 → x molekül CO2 + 2x molekül H2O
x = 6,02 x 1023 (Avogadro sayısı kadar) alındığını varsayalım. Bu durumda x molekül sayısı 1mol demektir.
Bu sefer kimyasal eşitlik
1 mol CH4 + 2 mol O2 → 1 mol CO2 + 2 mol H2O
şeklinde yazılır.
Denklemdeki katsayılardan aşağıdaki ifadeleri çıkartabiliriz.
Tepkimede 1 mol CH4 tüketilir, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
2 mol O2 tepkimeye girer, 1 mol CO2 ve 2 mol H2O oluşur.
Tüketilen 1 mol CH4’a karşılık 2 mol O2 tepkimeye girer.
Örnek: 3,52 mol KClO3(k) bozunmasından aşağıdaki denkleme göre kaç mol O2 elde edilir?
2KClO3 (k) ---> 2KCl (k) + 3O2(g)
2 molKClO3 3 mol O2
3,52 mol KClO3 x mol O2
x = 3,52 mol KClO3 . 3 mol O2 / 2 mol KClO3 x = 5,28 mol O2 elde edilir.
Örnek: 2,00 kg Ag2O in bozunmasından kaç mol Ag elde edilir?
2Ag2O (k) → 4Ag (k) + O2 (g)
Ag2O mol sayısı n = 2000 g / 232 g/mol = 8,62 mol
2 mol Ag2O 4 mol Ag
8,62 mol Ag2O x mol Ag
x = 8,62 mol Ag2O . 4 mol Ag / 2 mol Ag2O x = 17,2 mol Ag elde edilir.
