İlk önce bu konu ile ilgili bazı kavramların kısa bir şekilde açıklamasını yaparak bilgi verelim.
Dalga;Titreşim hareketi ile bir ortama aktarılan enerjiyi,madde aktarımı olmadan,bir yerden başka bir yere ileten şekil değişikliğine denir.
Bir cismin iki nokta arasında gidip gelmesine titreşim ya da salınım denir.
Not:Her dalga hareketi bir titreşim hareketi olduğu halde her titreşim hareketi bir dalga hareketi değildir.
Evrende tanımlanabilen ikim türlü dalga türü vardır.
1.Mekanik dalgalar
Yayılmaları için mutlaka bir madde ortamına ihtiyaç olan dalgalardır.Örnek,su dalgaları,ses dalgaları ,deprem dalgaları verilebilir.
2.Elektromanyetik dalgalar
Yayılmaları için madde ortamı gerekmeyen dalgalardır.Örnek;radyo dalgaları,televizyon ve cep telefonu sinyalleri örnek verilebilir.
Titreşim doğrultusu ile dalganın hareket yayılma doğrultusunun birbirine dik olduğu dalgalara enine dalgalar denir.
Titreşim hareketi ile dalga hareket doğrultusunun aynı olduğu dalgalara boyuna dalgalar denir.
İpte oluşturulan bir enine dalganın en üst noktasına tepe noktası,en alt noktasına ise çukur noktası denir. (Enine dalgalar için)
Yayda oluşturulan bir dalga ile havada oluşturulan ses dalgası boyuna dalgalardır.Bu şekilde boyuna dalgaların sıkışık bölgesine tepe noktası,seyrek bölgesine çukur noktası denir.
Enine dalgalarda tepe noktası ile çukur noktası arasındaki,dalga doğrultusuna dik uzunluğun yarısına genlik denir.Başka bir deyişle,dalga tepesi ya da dalga çukuru ile denge konumu arasındaki,dalga doğrultusuna dik uzaklıktır. (Enine dalgalar için)
Boyuna dalgalarda genlik,ortamın ne kadar sıkıştırıldığının ya da seyreltildiğinin bir ölçüsüdür.
İp dalgasında olduğu gibi bir enine dalganın ardışık iki tepe noktası ya da ardışık iki çukur noktası arasındaki uzaklığa dalga boyu denir.
Yay dalgasında olduğu gibi bir boyuna dalganın ardışık iki sıkışık noktası ya da ardışık iki seyrek noktası arasındaki uzaklığa dalga boyu denir.
Bir noktadan 1 saniyede geçen tam dalga sayısına frekans denir.
Dalga üzerindeki herhangi bir noktanın bir tam titreşim yapması için geçen süreye periyot denir ve T ile gösterilir.Dalganı periyodu ile frekansı arasında ters bir ilişki vardır.
Örnek sorular:
Soru-1-
Bir havuza taş atıldığında oluşan su dalgalarının boyu 10 cm,dalgaların yayılma periyodu ise 2 s olarak ölçülüyor.Buna göre dalgaların;
a) Frekansını
b) Hızını bulunuz.
Cevap- a-
T.f=1
2.f=1
f=0.5 Hz olarak bulunur.
Cevap-b-
Dalga boyu ve periyot değerleri kullanılarak dalga hızı;
λ 0.1
v= ----- = -------- = 0.05 m/s olarak bulunur.
T 2
Soru-2-
Çözümü ile birlikte ek içerisindedir lütfen inceleyiniz.
