Cevap :
Zonal toprak tipleri ülkemizde en geniş bir yayılma alanına sahiptir. Anadolu yarı-
madasının kuzey, batı ve güneyinde diğer bir değişle Karadeniz, Ege, Akdeniz coğ-
rafi bölgelerimizde oldukça belirgin bir şekilde karşımıza çıkarlar.
Karadeniz bölgemizde, Trakya kuzey batısında Istrancalarda, İç Batı Anadolu eşiği
üzerindeki dağlık yüksek alanlarda Güneydoğu Toroslar üzerinde dikkati çeken bu
tip topraklar ormanlık alanlarda görülürler.
Azonal tip genelde orman örtüsü ile kaplı dağların yüksek kısımlarında karşımıza çıkar.
Doğu Karadeniz dağlarında, Bolu dağlarının Aladağlar ile Alaçam dağlarında nemli soğuk ortamlarda sarıçam, ladin ve kayın ormanları altında yaygınlık gösterirler.
Kalker, marn, kil ve serpantinlerden oluşan kayaçlar üzerinde ve genelde güney
Marmara bölümü, Ege, Akdeniz bölgelerinde yayılma gösteren Terra-Rossa Toprakları kil ve demiroksitler bakımından zengin topraklardır. Bu topraklar ülkemizde pek fazla geniş alanlar kaplamazlar.
İntrazonal toprakların görüldüğü başlıca yerler; Çarşamba, Bafra, Seyhan, Ceyhan, Asi, Göksu, Sakarya deltaları ile Küçük, Büyük Menderes ve Gediz, Bakırçay,
vadi olukları Muş, Erba, Niksar, Erzurum ovalarıdır.
Zonal toprak tipleri ülkemizde en geniş bir yayılma alanına sahiptir. Anadolu yarı-
madasının kuzey, batı ve güneyinde diğer bir değişle Karadeniz, Ege, Akdeniz coğ-
rafi bölgelerimizde oldukça belirgin bir şekilde karşımıza çıkarlar. Bu topraklar fazla yıkanmış suda eriyen kimyasal maddesi az, yer yer silisli potzalleşmiş yer yerde
demir oksit ve aliminyum oksit bileşiklerinin fazla olduğu lateritik asit karakterlidir. Bu toprakların bir kısmı daha nemli olan kuzeydoğu ve güneybatı bölgelerimizde değişik özellikler gösterecek şekilde (Pedalfer) görülürken bir kısmıda az asit fakat kuvvetli alkalin şekilde (Podzol) yağışların daha az olduğu batı ve güney kesimlerde dikkati çekerler.
Zonal topraklar ülkemizde kahverengi orman topraklar, kızıl kahverengi potzolik
topraklar ve kızıl renkli Akdeniz "Terra Rossa" toprak tiplerinden oluşurlar.
2.1.1. Kahverengi Orman Toprakları
Karadeniz bölgemizde, Trakya kuzey batısında Istrancalarda, İç Batı Anadolu eşiği
üzerindeki dağlık yüksek alanlarda Güneydoğu Toroslar üzerinde dikkati çeken bu
tip topraklar ormanlık alanlarda görülürler. Koyu renkli olup organik madde bakı-
mından zengin olan bu topraklar asit reaksiyon gösterirler.
2.1.2. Kızıl Kahverengi Podzolojik Topraklar
Bu tip genelde orman örtüsü ile kaplı dağların yüksek kısımlarında karşımıza çıkar.
Doğu Karadeniz dağlarında, Bolu dağlarının Aladağlar ile Alaçam dağlarında nemli soğuk ortamlarda sarıçam, ladin ve kayın ormanları altında yaygınlık gösterirler.
Kuvvetli asit karakterli olan bu topraklar yıkanmış olduğundan besin maddeleri
yönünden fakirdir.
T Ü R K İ Y E ' N İ N T O P R A K Ö Z E L L İ K L E R İ
38
Harita 4.1: Türkiye'de Başlıca Toprak TipleriA Ç I K Ö Ğ R E T İ M F A K Ü L T E S İ
2.1.3. Kızıl Renkli Akdeniz "Terra-Rossa" Toprakları
Kalker, marn, kil ve serpantinlerden oluşan kayaçlar üzerinde ve genelde güney
Marmara bölümü, Ege, Akdeniz bölgelerinde yayılma gösteren Terra-Rossa Toprakları kil ve demiroksitler bakımından zengin topraklardır. Kayalık kalker arazi
üzerinde yer yer dikkati çeken uvala ile polye tabanlarında görülen bu toprakların
genelde Toros dağlarının 1000 m.'in üzerinde olan kesimlerinde organik maddelerin fazla yer tutması nedeniyle renkler çok daha koyu kırmızıdır. Bu topraklar yer
yer verimli ziraat topraklarını meydana getirirler.
Ülkemizde yaygın olan bu zonal toprak tipleri dışında ayrıca daha küçük alanlarda
dikkati çeken zonal topraklar ile de karşılaşılır. Bunlar İç Anadolu ve Güneydoğu
Anadolu bölgelerimizde dikkati çekerler. Bunların başlıcaları; Kireçsiz kahverengi
topraklar, kırmızımsı kahverengi topraklar, çernozyom, sierozem, kahverengi step
toprakları ve kestane renkli kırmızımsı topraklardır. Bu tip toprakların görüldükleri alanlarda yağışlar 300-600 mm. arasındadır. Bu topraklar organik madde bakı-
mından fakirdir. Bu topraklar alkalen karakterli olup; renkleri koyu kahve ile sarımsı kahverengi arasındadır. Genelde kuru tarımın yoğun olarak yapıldığı ve toprakların Erzurum-Kars yaylalar sahasında derinlikleri 1m.'yi bulan ve alt horizonlarında yoğun kireç birikimi olanlar, çernozyumlar ise üzerinde boyları 1 m'yi geçen otlar ile hayvancılık ekonomisinin geliştiği alanlar olarak karşımıza çıkar.
2.2. Azonal Topraklar
Bu topraklar ülkemizde pek fazla geniş alanlar kaplamazlar. Toplam yözölçümde
ancak % 10 kadar saha azonal toprak alanıdır. Vadi tabanları, delta sahaları ve hafif
eğimli yamaçlarda çökelmiş depo dolgularından meydana gelen bu topraklarda horizonlaşma gözükmez.
Ülkemizde bu toprakların görüldüğü başlıca yerler; Çarşamba, Bafra, Seyhan, Ceyhan, Asi, Göksu, Sakarya deltaları ile Küçük, Büyük Menderes ve Gediz, Bakırçay,
vadi olukları Muş, Erba, Niksar, Erzurum ovalarıdır. Bu sahalarda yer alan toprakların fiziksel ve kimyasal özellikleri ise tamamen akarsuyun taşıdığı ana malzeme
ile yakından ilgilidir. Bu topraklar genelde iyi drene olmuş verim kabiliyeti yüksek
tarıma elverişli topraklardır. Bunun dışında dağların eteklerinde yamaçlar önlerinde üst seviyelerden taşınan malzemenin biriktiği koluviyal depolar, ince ve iri unsurların bir arada görüldüğü topraklar olarak dikkat çeker. Bu topraklarda yapı yamaç gerisindeki yüksek kütlenin özelliklerini taşır. Bu sahalarda yer alan topraklarda aşınmanın kuvveti dikey yönlü gelişmelerde önemli rol oynar, aşınmanın durduğu dönemlerde büyük ölçüde ince unsurların birikimi sağlanır. Bu toprakların
bulunduğu alanlar ağaç tarımının yapıldığı alanlar ile ormanlık sahalar olarak kar-
şımıza çıkar. Ayrıca ülkemizde daha dar alanlarda görülen başka azonal toprak tipleride vardır. Bunlar kolüvyol depolar halinde çökelmiş kıyı ve kara kumulllarına
tekabül ederler, kıyılarda ve iç kesimlerde görülürler