GGorguluid
Cevaplandı

Atasözleri ve Özdeyişlerin ortak ve farklı özellikleri lazıımm

Cevap :

Atasözü Nedir?
Atasözü: Atalarımızın uzun gözlem ve tecrübeler sonunda vardıkları hükümleri hikmetli düşünce, öğüt ve örneklemeler yoluyla kısa ve kesin olarak anlatan, birçoğu mecazî anlam taşıyan, eskiden beri söylenegelmiş, söyleyeni belli olmayan özlü söz
Atasözlerinin Özellikleri Nelerdir?

Çoğunlukla halkın ortak bilgeliğini dile getirirler Bu bakımdan anonim bir nitelik taşırlar Daha çok sözlü gelenek içinde nesilden nesile geçerek yaşarlar Atasözleri zaman içinde ve bir kural dahilinde kalıplaşmış sözlerdir Ne birçimi bozulabilir, ne de kelimelerin yeri değiştirilebilir Atasözleri diğer anonim halk edebiyatı ürünleri gibi doğmuştur Başlangıçta bir söyleyeni olmuş, sonra bu söyleyen unutulmuş, daha sonra ise halk ortaya çıkan bu sözü benimsemiş, ardından da kendi düşünce gücü ve zevkiyle yoğurup işlemiştir Atasözlerinin bir kısmı ölçülü ve kafiyelidir Bir mısra birçiminde olmasalar da bazı nazım özellikleri taşırlar (iç kafiye, son kafiye, aliterasyon vb)

Her zaman papaz pilâv yemez (Aliterasyon)
Kuş iki kanat bir kuyruk, ona dahi yel buyruk (Son kafiye)

Atasözlerinin kimi gerçek anlamda; kimisi de başta mecaz olmak üzere cinas, intak, kinaye, teşbih, tezat gibi söz sanatlarıyla süslenerek kullanılmıştır:

Bugünün işini yarına bırakma (Gerçek)
Baba malı tez tükenir, evlât gerek kazana (Gerçek)
Damlaya damlaya göl olur (Mecaz)
Acı patlıcanı kırağı çalmaz (Mecaz)
Dilim seni dilim dilim dileyim (Cinas)
Güvenme varlığa düşersin darlığa (Tezat)

 

Kimi atasözleri çok kısaltılmış hikâye, fıkra, karşılıklı konuşma birçiminde oluşturulmuştur:

Deveye sormuşlar: “Boynun neden eğri?” “Nerem doğru ki” demiş (Konuşma)
İt ite buyurmuş, it de kuyruğuna (Hikâye)

 

Ortak dilde, bütün yurtta geniş kullanım alanı bulunan atasözlerinin yanı sıra, bir bölgede ya da dar bir alanda kullanılan mahallî atasözleri de vardır

 

Anlam yönünden birbiriyle çelişkili gibi görünen atasözleri de vardır Bu durum atasözünün söylendiği dönem, söylenme amacı, psikolojik ortam, söyleyen kişi ve atasözünün söylendiği çevreyle yakından ilgilidir “Düşüne düşüne görmeli işi, sonra pişman olmamalı kişi” / “Sirkeyi, sarımsağı düşünen paça yiyemez” atasözleri ile “İyilik eden iyilik bulur” / “İyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı” atasözlerinde olduğu gibi

 

Atasözleri nesirlerde öz, birçim ve dil yönünden bozulmadan kullanılmış, ancak kimi manzum eserlerde ölçü ve kafiye zoruyla bozularak kullanılmıştır:

Aşk ağlatır dert söyletir insanı
Öz ağlarsa göz de ağlar demişler (Bozulmamış)
Hemişe arpasını deme heyhat
Bil, özü artırır yüğrük olan at (Bozulmuş)

 

Birbirinden ayrı düşmüş Türk ağızlarındaki ortak atasözlerinin aynı kaynaktan geldiği son derece açıktır:

Zaz bar, kis bar, asık kanday ne is bar (Karakalpak)
(Yaz var kış var, ivecek ne iş var)
Kılıç yarası sayalar, dil yarası sayalmaz (Azerbaycan)
(Bıçak yarası ovulmaz, dil yarası onulmaz)

 

Türk ağızlarındaki atasözlerinin yalnız kelime hazinesi, kelime sırası, üslûp özellikleri yönünden değil, fikir ve konu yönünden de ortak oldukları görülür Bu ortaklık, açlık, aile, bilgi, birlik, çalışma, doğruluk, dost-düşman, dünya, eğitim, gençlik-ihtiyarlık, gönül, görgü, güzel-güzellik, hastalık-sağlık, hayvan, iktisat, insan-insanlık, iş, iyi-iyilik, sabır, yiğit-yiğitlik, zenginlik- fakirlikgibi alanlara kadar uzar

Atasözleri ile deyimleri ayırabilmek

Atasözleri ile deyimler arasında kimi benzerlikler vardır kuşkusuz Deyimler de atasözleri gibi kalıplaşmış sözlerdir, mecaz anlam taşırlar ve anonim bir nitelik gösterirler Ancak ayrıldıkları noktalar da belirgindir Deyimler anlatıma güzellik, canlılık ve çekicilik katmak için kullanılırlar.

 

 

MERHABA

Öncelikle sorumuzu cevaplayalım. Cevabımız aşağıdadır.

Farklı özellikleri;

  • Atasözlerinin söyleyeni belli değildir. Ancak özdeyişlerin söyleyeni bellidir.

Aynı özellikleri;

  • İkisi de kalıplaşmış söz öbekleridir.

Atasözü hakkında bilgi edinelim.

En az 2 kelimeden oluşmuş, genelde ders verme amacı taşıyan kalıplaşmış söz gruplarına atasözü denmektedir.

Atasözlerine 2 örnek verelim ve anlamlarına bakalım.

  • Bakmakla usta olunsa, kediler kasap olurdu.

Anlamı: Hiçbir şey, yapmadan sadece bakılarak öğrenilemez. Bir şey ancak yapa yapa öğrenilir.

  • Paça ıslanmadan balık tutulmaz.

Anlamı: Bir işte amacımıza ulaşabilmek için çalışmalı, azimli olmalıyız. Uğraş vermeden amacımıza ulaşamayız.

Deyim hakkında bilgi edinelim.

En az 2 sözcükten oluşan, genelde ders verme amacı taşımayan kalıplaşmış söz öbeklerine deyim denmektedir.

Deyimlere 3 örnek verelim ve anlamlarına bakalım.

  • Göze girmek

Anlamı: Bir kişi tarafından beğenilmek, övünülmek.

  • Gözden düşmek

Anlamı: Bir kişi tarafından eskiden beğenilip, övülürken yaptığı davranıştan ötürü artık beğenilmemek, övülmemek.

  • Kafa ütülemek

Anlamı: Bir kişiyi kendisinden bıktırmak, başını ağrıtmak.

Özdeyişler hakkında bilgi edinelim.

Söyleyeni belli olan, kişinin kendi görüşünü ifade eden özlü sözlere özdeyiş/vecize denmektedir.

Özdeyişlere 2 örnek verelim ve söyleyenlerine bakalım.

  • Bir okul açan bir hapishane kapatır. (Victor Hugo)
  • Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşındakinin anlayabileceği kadardır. (Mevlana)

Anlamadığın yer olursa sorabilirsin.

KOLAY GELSİN EN İYİ SEÇER MİSİN ?

#OptiTim

#eylulnehir88

ID Diğer sorular