kiplerin hepsinde anlam kayması ile ilgili 5 er örnek nol'ur yapın yalvarırım ACİL
Haber kipleri bir fiilin (eylemin) hangi zaman aralığında (geçmişte, şu anda, gelecekte veya geniş zamanda) gerçekleştiğini bildirirler. Haber kiplerinin ekleri fiil köklerine zaman kavramı kazandırırlar. Bu nedenle haber kiplerine zaman kipleri de denir. Ekleri: -ecek, -r, -di, -miş, -yor olan zaman kipleri beşe ayrılır:
Geniş zaman [değiştir]-r ekiyle oluşturulur:
bakarsın, sorar Gelecek zaman [değiştir]-ecek eki ile oluşturulur:
Yazacak Şimdiki zaman [değiştir]-yor eki ile oluşturulur:
Geliyor Görülen geçmiş zaman [değiştir]-di eki ile oluşturulur:
Baktı Doydum Duyulan (öğrenilen) geçmiş zaman [değiştir]-miş eki ile oluşturulur
Öğrenmişler Dilek Kipleri [değiştir] Ana madde: Dilek kipiİstenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz. Ekleri: -meli, -se, -e ve eksiz emir haliyle birlikte dilek kipleri dörde ayrılır:
Emir kipi [değiştir]Emir kipinin eki yoktur. Emir kipinde çekilen bir fiilde yalnızca fiil kökü ve şahıs eki bulunur. Bütün dillerde bu kip, âcil durumlarda da kullanıldığından fiilin en kısa şeklidir. Örnek: gel, gel-sin, gel-iniz; git, git-sin, gid-iniz
Gereklilik kipi [değiştir]Türkçede -malı -meli ekleriyle oluşturulur.
düş-meli, git-meli, al-malı İstek kipi [değiştir]Türkçede -a, -e ekleriyle oluşturulur.
gel-e-y-im, gid-e-lim" Şart kipi [değiştir]Türkçede -se ekiyle oluşturulur.
O gelirse bende gelirim. Çekimli fiiller [değiştir]Çekimli fiil, kip halindeki bir fiilin herhangi bir şahıs ekiyle ifade edilmiş halidir. Örnek:
Gör+dü+m (bilinen geçmiş zaman, 1. tekil şahıs)Çekimli bir fiilde sırayla şu üç bölüm bulunur:
Fiil kök veya gövdesi Kip eki Şahıs ekiKip ekleri, fiil kökünden sonra gelerek ona zaman mânâsı veya tasarlanan, istenen bir hareketle ilgili mânâ kazandırır. Sadece kip eki almış olan bir fiil, o fiilin üçüncü tekil şahıs için çekilmiş haliyle aynıdır:
Gitti (gitmek fiilinin bilinen geçmiş zaman kipi) Gitti (gitmek fiilinin bilinen geçmiş zamanda 3. tekil şahıs çekimiBu kuralın bir tek istisnası vardır. Emir kipinin kip eki olmadığı için yalın haldeki kök, emir kipinin 2. tekil şahıs çekimi ile aynıdır:
Dinle (dinlemek fiilinin emir kipi) Dinle (dinlemek fiilinin emir kipinde 2. tekil şahıs çekimi)Çekim örneği:
ŞahısÇekimi1. tekil çalış-ı-yor-um 2. tekil çalış-ı-yor-sun 3. tekil çalış-ı-yor 1. çoğul çalış-ı-yor-uz 2. çoğul çalış-ı-yor-sunuz 3. çoğul çalış-ı-yor-larBir çekimli fiilde iki kip eki de bulunabilir. Bu tür fiillere bileşik zamanlı fiiller denir.
Birleşik zamanlı fiiller [değiştir]Birleşik zamanlı fiiller iki kip eki almış fiillerdir.
Hikâye kipi ile oluşturulanlar [değiştir]Ana kipin sonuna -di ekleyerek oluşturulur:
Giderdi (geniş zamanın hikâyesi) Gelecekti (geniş zamanın hikâyesi) Duymuştu (geniş zamanın hikâyesi) Öğrenmeliydim (gereklilik kipinin hikâyesi) Rivâyet kipi ile oluşturulanlar [değiştir]Ana kipin sonuna -miş ekleyerek oluşturulur:
Bakarmış (geniş zamanın rivâyeti) Yazacakmışsın (gelecek zamanın rivâyeti) Boyuyormuş (şimdiki zamanın rivâyeti) Bulaymış (istek kipinin rivâyeti) Şart kipi ile oluşturulanlar [değiştir]Ana kipin sonuna -se ekleyerek oluşturulur:
Atıyorsa (şimdiki zamanın şartı) Alacaksan (gelecek zamanın şartı)Emir kipinin bileşik zamanı yoktur. İstek ve dilek-şart kiplerinin şartı yoktur. Görülen geçmiş zamânın ise rivâyeti yoktur.
Diğer dillerde kipler [değiştir]Altay ve Ural dillerine dâhil olmayan dillerde kipler genellikle kelimenin sonlarına gelen eklerle oluşturulmazlar. Türkçedeki bâzı kipler, meselâ Hint-Avrupa dillerinde yoktur. Hint-Avrupa dillerindenAlmancada istek kipi (Almanca: optativ) incelenecek olursa, Türkçede tek başına bir cümleyi oluşturan geleyim kelimesi, Almancaya şu şekillerde tercüme edilebilir:
Ich soll (mal) kommen. Ich komme (mal). Ich möchte (mal) kommen. Ich darf (mal) kommen. …Başka bir örnek:
Yunanca: εἰ γὰρ πορεύοισθε
, Latin harflerle: ei gar poreuoisthe, Türkçe: „Seyahat etseydiniz ya!“.
Sümerce gibi bâzı dillerde dilek-şart kipi, birinci tekil şahıs için başka şekilde oluşturulmaktadır:
KişiÖrnek(Sümerce)Tercümesi1. ga-na-b-dug Ona söyleyeceğim. 2./3. ḫe-mu-ù-zu Öğreneceksin. Kaynakça [değiştir] [gizle] g t d Türkçede zaman ve kipler Basit zamanlar Haber kipleri Bilinen geçmiş zaman • Öğrenilen geçmiş zaman • Şimdiki zaman • Geniş zaman • Gelecek zaman Dilek kipleri Gereklilik kipi • İstek kipi • Dilek-şart kipi • Emir kipi Bileşik zamanlar -di'li geçmiş zamanın ... hikâyesi • şartı -miş'li geçmiş zamanın ... hikâyesi • rivâyeti • şartı Şimdiki zamanın ... hikâyesi • rivâyeti • şartı Geniş zamanın ... hikâyesi • rivâyeti • şartı Gelecek zamanın ... hikâyesi • rivâyeti • şartı Dilek-şart kipinin ... hikâyesi • rivâyeti İstek kipinin ... hikâyesi • rivâyeti Gereklilik kipinin ... hikâyesi • rivâyeti • şartı